Στις 6 Ιανουαρίου εορτάζουμε τη μεγάλη δεσποτική εορτή των Θεοφανείων ή Επιφανείων ή Φώτων. Η προεόρτια περίοδος διαρκεί τέσσερις ημέρες (2-5 Ιανουαρίου) ενώ η μεθέορτος περίοδος παρατείνεται επί οκτώ μέρες μετά την εορτή, στη διάρκεια των οποίων τοποθετούνται τρεις εορτάσιμες ημέρες που σχετίζονται άμεσα με τα Θεοφάνεια: η σύναξη του Προδρόμου και Βαπτιστού Ιωάwου (7 Ιανουαρίου), η Κυριακή μετά τα Φώτα και η απόδοση της εορτής (14 Ιανουαρίου).

Η εορτή των Θεοφανείων καθορίστηκε από την Εκκλησία στα μέσα του 30ου αιώνα και τοποθετήθηκε στην 6η Ιανουαρίου, ημέρα που οι Αιγύπτιοι και οι Άραβες ειδωλολάτρες εόρταζαν το χειμερινό ηλιοστάσιο, σύμφωνα με το παλιό ημερολόγιο. Το όνομά της η εορτή το πήρε από το γεγονός ότι, όπως γράφει ο Απ. Παύλος, τότε "εφάνη η χάρις του Θεού η σωτήριος πάσιν ανθρώποις" (Τίτ. 2,11). Σε άλλο πάλι σημείο της προς Τίτον επιστολής ο Παύλος κάνει λόγο για την "επιφάνειαν της δόξης του μεγάλου Θεού". (Τίτ.2,13). Έτσι η Εκκλησία, απέναντι στη λατρεία των ψεύτικων θεών των ειδωλολατρών, αντέταξε την "επιφάνεια" του αληθινού Τριαδικού Θεού, την αληθινή θεοφάνεια που έγινε κατά την ημέρα της Βαπτίσεως του Χριστού: Ο Χριστός, Υιός και Λόγος του Θεού, βαπτιζόταν, η φωνή του Πατέρα απ' τον ουρανό ακούστηκε να λέει το "ούτος εστίν ο Υιός μου ο αγαπητός, εν ω ηυδόκησα" (Ματθ. 3,17) και το Άγιο Πνεύμα "κατήλθεν εν είδει περιστεράς". Εξάλλου ο Χριστός είναι το "μέγα φως" που ανέτειλε "τοις Kαθημέvοις εν χώρα και σκιά θανάτου". (Ησ. 8,23)

Ιδιαίτερη λαμπρότητα δίδει στην εορτή των Θεοφανείων η ακολουθία του Μεγάλου Αγιασμού, που τελείται τόσο ανήμερα όσο και κατά την παραμονή της εορτής και αποτελεί εικονισμό της Βαπτίσεως του Χριστού. Ο Χριστός, ως κεφαλήν του νέου λαού του Θεού, βαπτίζεται πρώτος και αγιάζει τα ύδατα, για να ανακαινίζεται μέσω του ύδατος του αγίου Βαπτίσματος ο άνθρωπος, να γίνεται νέος άνθρωπος, χριστοφόρος, θεοφόρος και πνευματοφόρος.

Σε παλαιότερες εποχές κατά την παvvυχίδα των Θεοφανείων μετά τον αγιασμό των υδάτων, βαπτίζονταν οι κατηχούμεvοι. Ήταν η εορτή των Φώτων, του "φωτισμού" δηλαδή του βαπτίσματος των Χριστιανών. Γι' αυτό ακόμα και σήμερα, όταν βαπτισθεί ένα παιδί, το λέμε "νεοφώτιστο" .

http://31dim-irakl.ira.sch.gr/ta-theofania.htm