Μίκης Θεοδωράκης

Τις πρώτες του εικόνες στη ζωή, ο Μίκης Θεοδωράκης τις περιγράφει ως εξής: «Γεννήθηκα στη Χίο. Οταν ήμουν 40 ημερών πήγαμε στη Λέσβο. Εκεί ζήσαμε πολύ, πολύ ωραία χρόνια. Νοικιάζαμε ένα εξοχικό σπίτι το καλοκαίρι, το οποίο ήτανε κοντά στη θάλασσα, λίγο έξω από τη Μυτιλήνη, στη Βαριά. Κατέβαινες την κατηφόρα, έπειτα ήταν ένας χωματόδρομος και μετά η θάλασσα, η χαρακτηριστική ωραία θάλασσα της Μυτιλήνης με τα μαύρα φύκια και τα λιθάρια. Απέναντι ήταν η Μικρά Ασία. Το πέλαγο εκεί έχει υπέροχο χρώμα. Είναι γαλάζιο βαθύ. Η μαγεία ήταν όταν έσκαγε από...
τη δεξιά μεριά το «Αλμπέρτα», το επιβατηγό πλοίο, κάτασπρο, το οποίο περνούσε ας πούμε στα 200 μέτρα, πήγαινε στη Μυτιλήνη κι έφευγε πάλι. Αυτό το πλοίο - θυμάμαι ακόμα τ' όνομά του ύστερα από 70 χρόνια - ήτανε κάτι το μαγικό. Η θάλασσα ήταν κάτι το μαγικό. Η ομορφιά αυτή με πλήγωνε. Οταν βλέπεις κάτι πολύ ωραίο, αισθάνεσαι σαν μια μαχαιριά μέσα σου. Ισως ο άνθρωπος να είναι σαν ένα πεύκο που όταν το μαχαιρώσεις θα βγει ρετσίνι. Σαν ένα πεύκο ένιωθα κι εγώ, αλλά οι μαχαιριές οι δικές μου ήταν από την πολλή την ομορφιά».
Το βιβλίο «Μίκης Θεοδωράκης. Η ζωή μου» το έγραψε ο συγγραφέας και δημοσιογράφος -στην Ελλάδα και τη Γαλλία - Γιώργος Αρχιμανδρίτης. Είναι προϊόν πολλών συναντήσεών του με τον συνθέτη και βγήκε σε μια πρώτη εκδοχή το 2007, από τις Εκδόσεις Ελληνικά Γράμματα.
Τώρα επανακυκλοφορεί από τις Εκδόσεις Πατάκη, εμπλουτισμένο με κείμενα του Θόδωρου Αγγε λόπουλου, του Κώστα Γαβρά και του Ζωρζ Μουστακί για τον Μίκη, καθώς και με μια συνέντευξή του στον Γιώργο Αρχιμανδρίτη που δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα «Le Monde» το 2010.
Στο βιβλίο ο Μίκης Θεοδωράκης μιλάει για όλα: από τις εξορίες μέχρι τους Λαμπράκηδες, από τη μουσική μέχρι τα πολιτικά οράματα της γενιάς του και τα δικά του προσωπικά.
Μιλάει όμως και για τις ιδιωτικές του στιγμές, όπως για το πώς γνώρισε τη Μυρτώ, με την οποία ζει μαζί 60 χρόνια.
«Στα 1943 έπρεπε να δώσω στα Νομικά και στο Ωδείο Αθηνών συγχρόνως. Την εποχή εκείνη το ψωμί το έπαιρνες με το δελτίο, μια φέτα για τον καθέναν. Αλλά γι' αυτό έπρεπε να πας σε ειδικό φούρνο. Εγώ περπατούσα μια ώρα να πάω και να γυρίσω μες στη ζέστη.
Σ' αυτή τη δύσκολη περίοδο, όμως, γνώρισα και τη Μυρτώ κι από τότε είμαστε αχώριστοι. "Ονειρεύτηκα πως μ' εγκατέλειψες" της είπα πάλι σήμερα. Μου λέει: "Εγώ ποτέ δεν σ' εγκατέλειψα". Της λέω: "Στον ύπνο μου το βλέπω, ζηλεύω και υποφέρω". Εξήντα χρόνια ζούμε μαζί, αλλά ακόμα φοβάμαι αναίτια και ζηλεύω. Τη νύχτα ήμουν και πάλι πληγωμένος. Και το πρωί ξύπνησα πραγματικά άρρωστος, μελαγχολικός. Οταν γνωριστήκαμε με τη Μυρτώ στην αρχή κάναμε απλά παρέα. Εγώ τότε είχα ένα ερωτικό αίσθημα με ένα κορίτσι από την Τρίπολη, την Ελλη, αλλά ήταν πλατωνικό.
Τον επόμενο χρόνο, το 1944, αρχίσαμε να πηγαίνουμε ολόκληρες παρέες για μπάνιο. Εκείνη την εποχή δεν υπήρχαν αυτοκίνητα και λεωφορεία. Από τη Νέα Σμύρνη πηγαίναμε στη θάλασσα με τα πόδια. Ξεκινάγαμε πάρα πολύ πρωί, περνάγαμε μέσα από το Βουρλοπόταμο και φτάναμε στο Καλαμάκι.
Οι πρώτοι ξεκινούσαν στις 6 απ' τα Πατήσια, έφταναν σε μας περίπου στις 8 και κατεβαίνοντας προς τη θάλασσα, γινόμασταν όλο και περισσότεροι. Στο τέλος, όταν φτάναμε, ήμαστε 50 αγόρια και κορίτσια. Κουβαλάγαμε και κάτι ψευτοτρόφιμα, γιατί δεν υπήρχε φαΐ εκεί πέρα. Το '44 μπορούσες ακόμα και με πατάτες να κάνεις μεζεδάκια.
Τα παίρναμε λοιπόν μαζί μας, παίρναμε και κρασί και κατηφορίζαμε προς τη θάλασσα. Οταν φτάναμε, πιάναμε ένα κέντρο (απλώς το πληρώναμε για να καθόμαστε στις καρέκλες) και αφήναμε τα πράγματά μας. Κάναμε το μπάνιο μας, το μεσημέρι τρώγαμε όλοι μαζί, συνεχίζαμε με χορό και τραγούδι, κοιμόμαστε λίγο, και μετά πάλι στη θάλασσα. Και με τη δύση του ηλίου, παίρναμε και οι 50 τον δρόμο του γυρισμού, φτάναμε στο σπίτι 9 με 10 το βράδυ, και την άλλη μέρα δουλειά.
Ολη τη μέρα ήμασταν μες στη θάλασσα. Ητανε πολύ ωραίο, πάρα πολύ ωραίο. Ολα τ' αγόρια και τα κορίτσια βουτούσαμε μαζί. Υπήρχε μάλιστα ένα νησάκι, σαν ξέρα δηλαδή, αρκετά μακριά, στο οποίο δεν πήγαιναν πολλοί κολυμβητές. Εγώ ήμουν καλός κολυμβητής και πήγαινα στο νησάκι, όπου συναντούσα τη Μυρτώ και την αδερφή της και κάναμε ηλιοθεραπεία εκεί επάνω.
Στο σημείο που ο βράχος σμίγει με το νερό φύτρωναν κάτι φυτά που γλίστραγαν. Μια φορά λοιπόν καθώς φεύγαμε με τη Μυρτώ, γλιστρήσαμε και χωρίς να το θέλουμε πέσαμε ο ένας στην αγκαλιά του άλλου. Βουλιάξαμε, ήπιαμε νερό, φιληθήκαμε κι από τότε είμαστε αχώριστοι».
Την εξορία στην Ικαρία τη θυμάται με ανάμεικτα συναισθήματα:
«Λέγαμε και πολλά καλαμπούρια. Εγώ τους είχα ταράξει με το ιδιαίτερα μαύρο μου χιούμορ. Τους ζάλιζα γιατί ήταν μερικές αγγαρείες που δεν ήθελα να τις κάνω. Στη σκηνή ήμασταν δεκατέσσερις, και κάναμε βάρδιες με τη σειρά.
Η αγγαρεία που σιχαινόμουν πιο πολύ ήταν το πλύσιμο των πιάτων. Και τα πιάτα ήταν πολλά, αν φανταστεί κανείς ότι ήμασταν εκεί σχεδόν δύο χιλιάδες. Στις έξι το πρωί άνοιγαν τα συρματοπλέγματα που μας εμπόδιζαν να πλησιάσουμε στη θάλασσα και κατέβαιναν δύο από κάθε σκηνή με κουβάδες γεμάτους πιάτα, πιρούνια και κουτάλια και πήγαιναν να τα πλύνουν στο κύμα που πολλές φορές μας έριχνε κάτω. Και το άσχημο ήταν ότι καθώς πλενόταν 2.000 πιάτα το νερό ήταν σκέτη γλίτσα και σε λέρωνε, όταν έπεφτε πάνω σου. Οταν η θάλασσα ήταν γαλήνια δεν ήταν τόσο τρομερό. Αυτό λοιπόν ήθελα να το αποφύγω. Η βάρδιά μου ήταν κάθε Τετάρτη πρωί, οπότε ξυπνούσα μια ώρα πριν απ' τους άλλους και φώναζα "Σύντροφοι, με περιμένει ένα μεγάλο καθήκον. Πηγαίνω να πλύνω τα πιάτα, πιστός στη διδασκαλία του Μαρξ, του Ενγκελς, του Λένιν και του Στάλιν. Σας υπόσχομαι ότι θα επιτελέσω πιστά την αποστολή μου". Αυτοί, που ήθελαν να κοιμηθούν, μου φώναζαν "Σκάσε ρε!". Και στην αυτοκριτική που κάναμε μια φορά την εβδομάδα, με βάζουν κάτω και μου λένε "Γιατί μας ξυπνάς κάθε φορά που πρέπει να πλύνεις τα πιάτα;". Κι εγώ απαντούσα ότι είμαι ενθουσιασμένος που πάω να κάνω το καθήκον μου. Αλλωστε μπορείς να πλύνεις πιάτα αν δεν έχεις μελετήσει Μαρξ; Και φυσικά, συχνά με απαλλάσσανε. Και μου αναθέτανε να καθαρίζω φακές.
Ο κοινός κίνδυνος μας συναδέλφωνε πάρα πολύ. Ηταν μεγάλη η αγάπη που μας ένωνε. Στην Ικαρία είχα πάθει πλευρίτιδα και οι συγκρατούμενοί μου στον θάλαμο ήταν από πάνω μου σαν μάνες. Νύχτα μέρα για να με κάνουνε καλά. Και όλοι οι άλλοι, ήταν γύρω στους 400 στα δύο χωριά, όταν κάποιος ήταν άρρωστος βαριά κάθονταν όλοι στην πλατεία ανήσυχοι και περίμεναν τα νέα. Αυτή η αλληλεγγύη, αυτή η φιλία αντικαθιστούσε όλα τ' άλλα. Σε προστάτευε και σου έδινε μία βαθύτερη ανθρώπινη χαρά, γιατί ήταν κάτι το οποίο δεν είχε ρίζες ούτε οικογενειακές ούτε ερωτικές, ήταν καθαρή φιλία με ρίζες ιδεολογικές. Ηταν πάρα πολύ ωραίο. Κι έτσι μπορώ να πω ότι οι χειρότερες στιγμές μου ήταν ευτυχισμένες».