Μια κουβέντα είναι το να βγεις από το σουπερμάρκετ και να είσαι κεφάτος. Δεν είναι πονοκέφαλος μόνον ο λογαριασμός, αφού αυτές τις ημέρες ούτε οι αριθμοί περνούν καλά, αλλά είναι πρόβλημα και το τι ακριβώς έχεις ψωνίσει και τι θα βάλεις τελικά στο τραπέζι. Πόσο πιο καλά θα ήταν αν κάποιος διάβαζε για λογαριασμό σου τις ετικέτες με το τι περιέχει κάθε προϊόν και σου έλεγε απλά «μην
πάρεις αυτό, πάρε εκείνο, μην αγγίζεις το διπλανό του». Επειδή λοιπόν ακόμη δεν υπάρχει τέτοιος άνθρωπος και τέτοια υπηρεσία, προσπαθούμε στις επόμενες σελίδες να δώσουμε, κάνοντας χρήση και πολλών παραδειγμάτων, το πόσο προσεκτικά πρέπει να διαβάζουμε τα σχετικά με τη σύνθεση των διαφόρων προϊόντων και τι συμπεράσματα μπορούμε να βγάλουμε επί τόπου από αυτά.
Αρωμα καπνισμού, άρτυμα λεμονιού, σύσπορο, κρεατοζύμες, λυκοπένιο, «ρυζότο με τέσσερα τυριά», αλλά πόσο είναι συνολικά το τυρί εκεί μέσα; Πατατάλευρο στα λουκάνικα, αλάτι στους κύβους με τους ζωμούς και, το πιο αινιγματικό όλων, «ΜΔΚ πουλερικών», βρίσκουν την εξήγησή τους στις επόμενες σελίδες και ο αναγνώστης ίσως χάσει την όρεξή του.

Εναν σύμβουλο για κάθε διάδρομο θα χρειαζόταν κανονικά ο πελάτης του σουπερμάρκετ για να μπορεί να αξιοποιήσει όσα κρυφά και φανερά αναφέρονται στις συσκευασίες των προϊόντων και για να έχει συνείδηση του τι πραγματικά θα βάλει στο τραπέζι, είτε είναι οικογενειάρχης είτε απλά ένας ξέγνοιαστος εργένης. Μπορεί οι έντονες συζητήσεις αυτή την εποχή να γίνονται γύρω από δύο αριθμούς, 13% και 23%, και το ποια προϊόντα μπήκαν στην κάθε μία από τις δύο αυτές κατηγορίες του ΦΠΑ, ωστόσο πολύ πιο έντονο θα έπρεπε να είναι το ενδιαφέρον και για το τι αγοράζουμε με τα όποια χρήματα κοστίζει κάθε προϊόν.

Αφού λοιπόν δεν υπάρχει ένας σύμβουλος σε κάθε διάδρομο, θα πρέπει ο πελάτης να μπαίνει μέσα όχι έχοντας εγκαταλείψει ήδη τη μάχη, οπότε παίρνει μηχανικά από κάθε ράφι το προϊόν που αναγνωρίζει από τις προηγούμενες αγορές του, αλλά δυναμικά να «κολυμπάει» ανάμεσα στις σειρήνες των συσκευασιών. Θα έλεγα πως πρέπει να έχει την πληροφόρηση αλλά και την εγρήγορση πιλότου μαχητικού αεροπλάνου πριν από την επιχείρηση. Εντάξει, ξέρω πως το τερμάτισα αλλά σίγουρα υπάρχει πρόβλημα με τις ετικέτες στις διάφορες συσκευασίες. Για να τις αξιοποιήσεις, και μάλιστα σε εποχή δύσκολη οικονομικά, θα πρέπει:
Να είσαι φρέσκος και με καλή διάθεση.
Να καταλαβαίνεις την ορολογία που χρησιμοποιείται και απαιτεί γνώσεις χημείας, ξένων ή περίεργων λέξεων, αλλά και λίγο από σταυρόλεξο. Π.χ. πόσοι και πόσες καταλαβαίνουν με τη μία τι σημαίνει «ανασυσταθέν γάλα» ή ότι «περιέχει ΜΔΚ πουλερικών»;
Να μη σε κουράζουν τα επί τοις εκατό τού επί τοις εκατό ποσοστά των διαφόρων συστατικών.
Να μη σε υπνωτίζουν τα όσα αναφέρονται με μεγάλα γράμματα στις συσκευασίες αλλά να σε ενδιαφέρουν τα ψιλά γράμματα.
Να έχεις διάθεση να κάνεις συγκρίσεις των ενδείξεων για το ίδιο προϊόν από τις διάφορες εταιρείες.
Να έχεις καλή όραση (του πιλότου όπως λέγαμε) ή να έχεις τα γυαλιά σου και μερικές φορές έναν μεγεθυντικό φακό.

Dum spiro διαβάζω
Οσο δηλαδή βρίσκομαι μέσα και αναπνέω τον αέρα του σουπερμάρκετ διαβάζω, διαβάζω, διαβάζω. Πρώτα απ' όλα αυτό, που με πολύ μικρότερα ψηφία από την τιμή και το όνομα του προϊόντος, αναφέρεται ως τιμή ανά κιλό. Και δεν είναι μόνον το ότι θα δεις προϊόντα, όπως το αβγοτάραχο, να έχουν 250 ευρώ το κιλό. Αυτό είναι πιο πολύ αξιοπερίεργο. Αλλά υπάρχει προϊόν που λέγεται «ποικιλία αλλαντικών» και η τιμή του όταν αναχθεί στο κιλό φθάνει τα 43,5 ευρώ. Αυτό πάντως είναι το πιο εύκολο και το πιο κατανοητό.

Ας πάμε σε κάτι σχετικό και πάλι με αριθμούς, που θέλει όμως λίγο περισσότερη προσοχή. Στους κύβους συμπυκνωμένων ζωμών. Κότας ή βοδινού. Που τους συνιστούν άλλωστε και οι διάφοροι... τηλεμάγειροι, αφού πολύ συχνά μας λένε, εκτός των άλλων φυσικών υλικών, να ρίξουμε στο καζάνι και κάτι λίτρα ζωμού. Την προσοχή μας θα πρέπει να τραβήξει στις ενδείξεις το ότι η περιεκτικότητα σε αλάτι, όπως αναφέρεται, είναι στον ζωμό της κότας 2,3 γραμμάρια στη μερίδα (όσο περίπου επιτρέπεται για ημερήσια κατανάλωση) ή αλλιώς 38% και στο βοδινό 40%. Αρα όποιος πρέπει να προσέχει ιδιαίτερα το αλάτι πρέπει να προσέχει και το τι γράφει ένα προϊόν που χρησιμοποιείται πολύ.

Πόσο επί τοις εκατό νερό;
Στον διάδρομο με τα αλλαντικά δεν θα κάνουμε τη συνηθισμένη συζήτηση για το ποια μέρη του ζώου χρησιμοποιούνται και τι έχει σπρωχτεί μέσα στο περίβλημα, άλλωστε πολλές εταιρείες έχουν βελτιώσει πολύ την ποιότητα σε αυτό το στάδιο. Ας πούμε λοιπόν ότι το έχουμε ξεπεράσει αυτό και οι ενδοιασμοί μας σχετικά με κάποια προϊόντα έχουν να κάνουν πιο πολύ με τους αριθμούς. Δηλαδή θα παρατηρήσουμε ότι για τα λουκάνικα hot dog και τύπου Φρανκφούρτης, όπως αναφέρεται στη συσκευασία, το χοιρινό κρέας είναι μόλις 60%. Ενώ μια καλή ένδειξη είναι πάνω από 84%, όπως για παράδειγμα σε διάφορα ελληνικής παραγωγής «χωριάτικα» λουκάνικα και ζαμπόν. Διότι στα ελαφριά αυτά λουκάνικα (της Φρανκφούρτης) πληρώνουμε για ένα προϊόν κρέατος (δείτε και εδώ την τιμή ανά κιλό) που το υπόλοιπο 40% συμπληρώνεται με νερό, πατατάλευρο, ΜΔΚ πουλερικών(!), αρκετά άλατα που συγκρατούν το νερό. Και ας προσέξουμε και ότι ανάμεσα στις ενδείξεις, για μερικά από αυτά, αναφέρεται πως περιέχουν και «ανασυσταθέν γάλα», που είναι η... διπλωματική ονομασία του γάλακτος σε σκόνη.

Και μία ακόμη παρατήρηση. Στα διάφορα σαλάμια αέρος αναφέρεται το κάπως δυσνόητο ότι από π.χ. 140 γραμμάρια κρέατος προέκυψαν 100 γραμμάρια προϊόντος, αλλά δεν έχουμε παράθεση της αναλογίας σε κρέας επί τοις εκατό και κυρίως λίπος. Μήπως για να μην τρομάξει ο σκεπτόμενος καταναλωτής;
Μια ματιά στις αναλογίες πάντως δεν κάνει κακό. Εκεί βλέπουμε πως το ελαιόλαδο που χρησιμοποιείται, όταν χρησιμοποιείται και διαφημίζεται, είναι μόλις 2%, το σταμναγκάθι το ίδιο, και σε άλλη συσκευασία που υπάρχει με αρκετά μεγάλα γράμματα η ένδειξη για τζίντζερ και μαντζουράνα όταν διαβάσουμε πίσω η περιεκτικότητα είναι 0,1%!

Λιπαρά «κλασικά» και μη
Είναι ακατανόητο γιατί δυσκολεύουν τον καταναλωτή με τις διάφορες περίπλοκες ονομασίες στους τύπους λαδιού. Εξαιρετικό παρθένο ελαιόλαδο, αγνό παρθένο και άλλα. Σήμερα όμως θα πρέπει να επισημάνουμε την κατηγορία ελαιολάδου που αναφέρεται στα μπουκάλια ως «κλασικό». Τι κρύβεται πίσω από αυτό; Πρόκειται για ευφημισμό, ακατανόητο βέβαια και άσχετο με την πραγματικότητα. Στο λεγόμενο κλασικό λοιπόν έχουν αναμειχθεί λάδια που δεν ήταν καλά λόγω οξύτητας ή άλλων συνθηκών και πέρασαν κάποια επεξεργασία για να είναι ανεκτά από το στομάχι μας και λέγονται «εξευγενισμένα» (άλλος ευφημισμός) ανακατεμένα με λάδια κανονικά. Μόνον που δεν αναφέρεται σε καμία συσκευασία σε τι ποσοστό βρίσκονται εκεί μέσα τα εξευγενισμένα και σε τι ποσοστό τα άλλα τα πιο καλά.
Μια ακόμη σχετική παρατήρηση εδώ είναι πως σε άλλα προϊόντα όταν αναφέρεται με κάτι γραμματάρες «νααα» πως το προϊόν βρίσκεται μέσα σε ελαιόλαδο δεν αναφέρεται η κατηγορία του ελαιολάδου. Είναι έξτρα παρθένο, είναι κλασικό ή και κάτι χειρότερο; Δεν θα έπρεπε να είναι υποχρεωμένος ο επιχειρηματίας να το διευκρινίζει;

Πάντως σε σχέση με τις λιπαρές ουσίες, υπάρχει και το άλλο κολπάκι. Αναγράφεται πως το τάδε προϊόν είναι φτιαγμένο με «φυτικά έλαια». Εδώ το πιο πιθανό είναι πως χρησιμοποιήθηκε φοινικέλαιο. Η σύνθεση του φοινικέλαιου μοιάζει περισσότερο με εκείνη του ζωικού λίπους παρά με τη σύνθεση του φυτικού ελαίου καθώς περιέχει κορεσμένο λίπος σε ποσοστό περίπου 48% και υψηλό ποσοστό του μονοακόρεστου ελαϊκού οξέος (37%). Είναι πολλά τα προϊόντα που συναντάμε στα ράφια των σουπερμάρκετ που έχουν παρασκευαστεί με φοινικέλαιο: μπισκότα, σοκολάτες, κέικ, πατατάκια, παγωτά, μαργαρίνες, μαγιονέζες. Υπάρχουν βέβαια και μελέτες σύμφωνα με τις οποίες το φοινικέλαιο, αν και έχει υψηλή περιεκτικότητα σε κορεσμένα λιπαρά, δεν αυξάνει τα επίπεδα της κακής χοληστερόλης (LDL) στο αίμα. Υπάρχει όμως ακόμη μια επιφύλαξη για τις συνολικές επιπτώσεις του στην καρδιαγγειακή λειτουργία.

Εν ριπή οφθαλμού
Και για όποιον ή όποια αισθάνεται πως είναι πολλά όλα αυτά (και μάλλον αναφέρθηκαν πολύ λίγα από τα όσα απλώνονται μπροστά μας μόλις ανοίγει η αυτόματη πόρτα και μπαίνουμε στο κατάστημα) δίνουμε ένα... σκονάκι με κάποιες σύντομες παρατηρήσεις:
Το αλάτι Ιμαλαΐων δεν έρχεται από τα Ιμαλάια ακριβώς αλλά λίγο πιο δίπλα, από το Πακιστάν. Πρόκειται απλά για ορυκτό αλάτι που βγαίνει και στην Πολωνία και αλλού. Οταν σου γράφουν πως περιέχει πάνω από 80 ωφέλιμα συστατικά (άρα πού να σου τα γράφω όλα αυτά, ρε φίλε) κράτα όχι μικρό καλάθι αλλά δαχτυλήθρα.
Βαλσάμικο. Η αγαπημένη ουσία των τηλεμαγείρων μαζί με τους ζωμούς. Επειδή όμως χρειάζεται κάπου 10 χρόνια το αυθεντικό προϊόν για να γίνει, υπάρχει και το πετιμέζι για να κάνει κάπως τη δουλειά. Οχι ότι βλάπτει αλλά για να ξέρουμε τι αγοράζουμε.
Φρουτοποτό. Οσο και αν υπάρχει επάνω στο κουτί και η λέξη χυμός, φρουτοποτό σημαίνει όχι παραπάνω από 20% φυσικός χυμός και το υπόλοιπο είναι νερό και ζάχαρη. Οσο για τους χυμούς από τα εξωτικά φρούτα σε συσκευασίες εξωτερικού, καλό είναι να ελέγξετε σε τι ποσοστό βρίσκεται ο χυμός του φρούτου και σε κάποιες περιπτώσεις θα εκπλαγείτε.
Μανιτάρια. Στις συσκευασίες κονσέρβας υπάρχει η ένδειξη ότι περιέχονται μανιτάρια κατά 50% μόνο. Αξιοπρόσεκτο.
Ντολμαδάκια. Υπάρχει μια εταιρεία που τα δικά της έχουν μόλις 20% ρύζι. Στις άλλες είναι από 60% ως 65%. Τι έγινε, στην πρώτη εταιρεία τούς πυρπόλησαν το ρύζι;
Ρυζότο με 4 τυριά. Αν και είναι τέσσερα τα τυριά, το ποσοστό τους που αναγράφεται στη συσκευασία είναι μόλις 3%.
Πάστα ελιάς. Εδώ οι τιμές διαφέρουν αρκετά. Από 12,5 σε 14,22 ως και 19,25 ευρώ το κιλό.
Διάφανα, σκούρα και χρωματιστά αναψυκτικά. Δείτε πόσος (λίγος) χυμός υπάρχει και πόση (πολλή) ζάχαρη.
Είναι αλήθεια πως αδιάκοπα εμφανίζονται καινούργια προϊόντα που θα πρέπει να περάσουν από εξέταση και να αντιμετωπιστούν κριτικά. Χρειάζεται ενημέρωση από την πλευρά του καταναλωτή, πιο φιλικές ενδείξεις από την πλευρά του κατασκευαστή και καλύτερος έλεγχος από τις Αρχές που έχουν δημιουργηθεί ακριβώς για αυτό. Γιατί είναι σαφές πως δεν είναι μόνον το 13% ή το 23% που παίζουν ρόλο και απαιτείται η κάπως πιο κριτική αντιμετώπιση από την πλευρά μας του τι πετάμε στο καλάθι και τι πληρώνουμε στο ταμείο.

Supermarket Phd
Αρωμα καπνισμού. Παράξενος όρος. Θέλει να πει με τον τρόπο του ότι το προϊόν δεν το έχουν καπνίσει στα ξύλα αλλά έχουν προσθέσει μια χημική ουσία που η γεύση της μιμείται κατά κάποιον τρόπο τη γεύση ενός καπνιστού προϊόντος.
Αρτυμα λεμονιού. Διπλωματικός τρόπος να εκφραστεί το ότι δεν πρόκειται για χυμό λεμονιού 100% αλλά για κάτι πολύ πιο αραιωμένο, κοντά στο 20%.
Ζυμαρικό από αλεύρι δίκοκkου σιταριού. Με γράμματα μεγάλα αναφέρεται ότι έχει διπλάσια ποσότητα πρωτεϊνών. Κοιτάζεις τον πίνακά τους και γράφει 12,3 γραμμάρια στα 100. Κοιτάζεις και όλα τα άλλα συνηθισμένα ζυμαρικά, είναι όλα στα 12 γραμμάρια. Κάποιος γράφει ό,τι θέλει.
Ντομάτα.
Στο κουτί με κάθε τρόπο. Λιωμένη, σε κομματάκια, σε χυμό πρέπει να ψάχνουμε ποια καλή εταιρεία δεν βγάζει τους σπόρους (φαίνεται όταν είναι σε διάφανο μπουκάλι ή όταν υπάρχει η λέξη «σύσπορο»). Μην ακούτε τους τηλεσέφ που λένε στις συνταγές τους «αφαιρούμε τους σπόρους». Ισως δεν ξέρουν τι είναι το λυκοπένιο, μια πολύ ωφέλιμη ουσία που υπάρχει αρκετή από αυτήν στους σπόρους και βγαίνει στο φαγητό χάρη στη θερμότητα του όποιου μαγειρέματος.
«Παράγεται στην ΕΕ».
Είναι όταν θέλουν να μας πουν ότι τίποτε από αυτό το προϊόν δεν έχει φτιαχτεί στην Ελλάδα αλλά οπουδήποτε αλλού ήταν πιο φτηνά. Επίσης το «συσκευάζεται για λογαριασμό τής...» σημαίνει ότι αλλού το έφτιαξαν και εδώ το βάζουν μόνο στα κουτιά.
Πουρές σε σκόνη. Για έναν περίεργο λόγο δεν αναγράφεται στα κουτιά πού παράγεται.
Αλάτι απ' τον τόπο σου. Τουλάχιστον αυτό το προϊόν στο ντουλάπι μας ας είναι ελληνικό. Οι υποσχέσεις για διάφορα θαυματουργά αλάτια θα έπρεπε να συνοδεύονται από πιστοποιητικά σοβαρών εργαστηρίων για ό,τι κάνουν και ό,τι περιέχουν. Αυτό το «περιέχει πάνω από 80 ωφέλιμα συστατικά» φυσικά δεν πείθει.
Τορτελίνια. Που αναβαθμίστηκαν στο 23% ΦΠΑ. Εδώ έχουμε το παιχνίδι των ποσοστών. Η γέμιση είναι το 27% του προϊόντος και από αυτή το 75% είναι χοιρινός κιμάς, οπότε καταλήγουμε στο 18%. Χωρίς μεγεθυντικό φακό αυτά όλα είναι δύσκολο να τα διαβάσεις.
Περιέχει ΜΔΚ πουλερικών
Ξεχωρίσαμε αυτόν τον κάπως «αινιγματικό» όρο για να υπογραμμιστεί το πόσο καλά... μελετημένος θα πρέπει να είναι σε μερικές περιπτώσεις ο αγοραστής-καταναλωτής. Προφανώς ο πωλητής από την πλευρά του θεωρεί πως μας τα λέει όλα και δεν θα μπορούσε άλλωστε να γράψει στην τόσο περιορισμένη επιφάνεια μιας ετικέτας τα όσα θα αναφέρουμε παρακάτω γύρω από το θέμα. Μεταξύ άλλων, βρίσκεις αυτή την ένδειξη σε συσκευασίες που περιέχουν λουκάνικα και προϊόντα που φτιάχνονται από κιμά. ΜΔΚ λοιπόν σημαίνει Μηχανικά Διαχωρισμένο Κρέας.
Και μπορεί να προέρχεται από πουλερικά (συνήθως) και από χοιρινό (διότι στην Ευρωπαϊκή Ενωση υπάρχει απαγόρευση για την αντίστοιχη επεξεργασία βοδινού και αιγοπρόβειου κρέατος για τον φόβο της νόσου των τρελών αγελάδων). Αφού δηλαδή αφαιρεθούν τα καλά κομμάτια, μπούτια, φτερά και στήθος από το κοτόπουλο, το υπόλοιπο δεν το πετούν αλλά το συνθλίβουν και κάτω από τεράστια πίεση παράγεται
ένας πολτός που θυμίζει πιο πολύ παγωτό φράουλα στο χωνάκι παρά κρέας και αυτό συμπληρώνει τη ζύμη διαφόρων άλλων προϊόντων κρέατος. Στην περίπτωση του χοιρινού κρέατος συνθλίβονται τα κόκαλα, οπότε ανακτάται και ο μυελός και μαζί με τα υπολείμματα κρέατος δημιουργείται ένας αντίστοιχος πολτός που όμως έχει πολύ πιο σκούρο χρώμα και γι’ αυτό προστίθεται σε μικρότερο ποσοστό στις διάφορες κρεατοζύμες.