Μια φορά κι έναν καιρό, ήταν ένα ιδανικό. Συνδύαζε τον αυστηρό ηθικό κώδικα συμπεριφοράς με τη μεγαλοθυμία προς τον αντίπαλο, το έλεος προς τον αδύναμο, την ευγένεια προς τις γυναίκες. Ο μεσαιωνικός ιππότης όφειλε να είναι λύκος στον πόλεμο, αρνάκι στην ειρήνη, δίκαιος με τους άδικους, πράος με τους οργίλους, τίμιος με τους άτιμους.
Μάταια θα αναζητήσετε παρόμοια φαινόμενα σήμερα - κι αυτό δεν είναι απαραιτήτως κακό. Ο ιππότης δεν ήταν ξεκάρφωτος θεσμός, αποτελούσε αριστοκρατικό εξάρτημα μιας φεουδαλικής
κοινωνίας, όπου όλοι ήταν εξαρτημένοι από τους ανωτέρους τους. Υπερασπιζόταν ταπεινούς και καταφρονεμένους από το ύψος του αλόγου του ακριβώς επειδή κάποιοι είχαν αποκλειστικά δικαιώματα και κάποιοι μόνο υποχρεώσεις. Αφήστε που για να περιμένει να σωθεί το εκάστοτε εν κινδύνω θηλυκό από τον κοντινότερο πάνοπλο μαντράχαλο, εκτός από ευγένεια απαιτείται και μια γενναία δόση πατερναλισμού. Η ισότητα των δύο φύλων, βλέπετε, είναι ασυμβίβαστη με την ιπποσύνη: ο άντρας είναι ο πολεμιστής, ταγμένος στον δημόσιο βίο, η γυναίκα η κλεισμένη στον πύργο νοικοκυρά, δούλα και κυρά ταυτόχρονα. Και μην ψάχνετε για αλλαγές, αυτή είναι η ελέω Θεού τάξη πραγμάτων, εις τους αιώνας των αιώνων, αμήν.
Ωστόσο, λειτουργικά στοιχεία της κουλτούρας του ιπποτισμού, όπως η ευγένεια ή η ευθύτητα στις διαπροσωπικές σχέσεις, έχουν επιβιώσει μέσα από αυτό που ο γερμανός κοινωνιολόγος Νόρμπερτ Ελίας περιγράφει ως «διαδικασία του πολιτισμού». Σήμερα που η ηθική είναι προσωπική επιλογή, όχι γενική κατηγορική προσταγή όπως στον Μεσαίωνα, είναι στο χέρι του καθενός να τα εφαρμόσει. Πιο πρακτικό από ένα άλογο στο μπαλκόνι σας.                                                                                                     -Μάρκος Καρασαρίνης


Σπορ & τζέντλεμαν
Τα ιδεώδη των ιπποτών συνεχίζουν να εμπνέουν τους σύγχρονους επαγγελματίες αθλητές. Ορισμένες φορές, τουλάχιστον. Από τον Θανάση Τολούδη

Οταν δεν ήταν απασχολημένοι με εκστρατείες, πολέμους και παρόμοιες δραστηριότητες, οι ιππότες του Μεσαίωνα διασκέδαζαν εαυτόν και πλήθη με κονταρομαχίες και αναλόγου ύφους αθλοπαιδιές.
Σε μια σύγχρονη αναλογία, γήπεδα παντός είδους έχουν αντικαταστήσει τις αρένες και επαγγελματίες αθλητές τους σιδερόφρακτους ιππότες. Και παρ' ότι ο σκοπός (και το χρήμα) αγιάζει τα μέσα, δεν λείπουν οι στιγμές ιπποτισμού και αυθόρμητου fair play. Ο τενίστας Αντρέ Αγκάσι, για παράδειγμα, όταν πληροφορήθηκε ότι ο μεγάλος του αντίπαλος Πιτ Σάμπρας υπέφερε από τροφική δηλητηρίαση πριν από τον τελικό ενός τουρνουά στο Μαϊάμι, συμφώνησε χωρίς δεύτερη σκέψη να αναβληθεί ο αγώνας μέχρι να αναρρώσει ο αντίπαλός του.
Στους χειμερινούς Ολυμπιακούς Αγώνες του 1964, ο ιταλός αθλητής στο αγωνιστικό έλκηθρο Γιουτζένιο Μόντι, ο οποίος προηγούταν στην κατάταξη, προθυμοποιήθηκε να δώσει ένα μπουλόνι από το δικό του όχημα στον Αγγλο Τόνι Νας που είχε χάσει το δικό του. Ο Νας έκανε καλύτερο χρόνο και πήρε το χρυσό μετάλλιο, ενώ ο Μόντι δήλωσε μετά τον αγώνα: «Ο Νας δεν κέρδισε γιατί του έδωσα ένα μπουλόνι. Ο Νας κέρδισε γιατί είναι ο καλύτερος».
Οταν το 1999 η Αρσεναλ κέρδισε τη Σέφιλντ Γιουνάιτεντ 2-1 με γκολ που προήλθε από φάση στην οποία οι παίκτες των Κανονιέρηδων έπρεπε να επιστρέψουν την μπάλα στους αντιπάλους τους σύμφωνα με το fair play, ο προπονητής τους, Αρσέν Βενγκέρ, ζήτησε πέρα από συγγνώμη και την επανάληψη του αγώνα, όπερ και εγένετο. Και μη νομίζετε ότι αυτά συμβαίνουν μόνο εις Εσπερίαν: ο Ντέμης Νικολαΐδης παραδέχθηκε στον διαιτητή ότι άνοιξε το σκορ στον τελικό του Κυπέλλου το 2000 μεταξύ ΑΕΚ και Ιωνικού με το χέρι και το γκολ ακυρώθηκε.
Παρακολουθώντας τις μάχες στη Φόρμουλα 1 του αείμνηστου Αϊρτον Σένα με τον Νάιτζελ Μάνσελ και τον τρόπο με τον οποίο προσπαθούσε ο ένας να τρομάξει τον άλλον στρίβοντας προς τα πάνω του, θα πίστευε κάποιος ότι ήταν έτοιμοι να σκοτώσουν ο ένας τον άλλον. Οι δυο τους, όμως, απέδειξαν ότι η αντιπαλότητα υπάρχει μόνο όσο διαρκεί το Γκραν Πρι: ενώ ο Μάνσελ έχει κερδίσει στο Σίλβερστοουν το 1991 και κάνει τον γύρο του θριάμβου, εντοπίζει τον Σένα, ο οποίος έχει μείνει στον τελευταίο γύρο από καύσιμα. Σε μια ανεπανάληπτη στιγμή για την ιστορία του σπορ, σταματάει δίπλα του, ο Βραζιλιάνος χωρίς σκέψη ανεβαίνει στο πλάι του μονοθεσίου και ολοκληρώνουν παρέα τη διαδρομή μέχρι τα πιτς.



Το ιδεώδες του σκοτεινού ιππότη του 21ου αιώνα: Δέρνει για ευγενείς σκοπούς
Από τον Μάρκο Καρασαρίνη

Ο ιππότης του 21ου αιώνα είναι σκοτεινός. Υστερα από αιώνες έκλειψης άλλωστε δεν θα μπορούσε να παρουσιαστεί με άσπρο άλογο, αστραφτερή πανοπλία και να εκφράζει την άδολη αγάπη του στη Βασούλα. Εξού και ο Batman του Κρίστοφερ Νόλαν επιλέγει τα χρώματα της νύχτας. Προϊόν μιας ιδιαίτερης ιπποσύνης, συγγενούς εκείνης που διέδωσε το 1987 το κόμικ «The Dark Knight Rises», μια περί βίας ελεγεία, ο Κρίστιαν Μπέιλ κρατάει καλύτερα τα γκέμια από τον μιλιταριστικών αποχρώσεων χαρακτήρα του Φρανκ Μίλερ. Δεν βγάζει δεκάρικους λόγους κατά των κατακαθιών της κοινωνίας ούτε χρησιμοποιεί τον όρο «punk» σε κάθε δεύτερη λέξη του. Είναι χαρακτηριστικό ωστόσο ότι η ηρωική αυτοθυσία στο τέλος της ταινίας «Ο σκοτεινός ιππότης: Η επιστροφή» έρχεται αφότου έχει αποτύχει να σώσει το κορίτσι στην προηγούμενη ταινία, ενώ ο κώδικας συμπεριφοράς έναντι των εκάστοτε παρανόμων περιέχει λίγες αναστολές. Η αποστολή του σημερινού ιππότη δεν παύει να είναι ευγενής, ο σκοπός όμως έχει πλέον αγιάσει για τα καλά τα μέσα. Σε αντίθεση με τα μυθικά ιδανικά, η σύγχρονη κοινωνία δεν απαιτεί fair play από τους ήρωές της, θέλει τους απαράβατους κανόνες της ιπποσύνης περισσότερο συμβουλευτικές οδηγίες: όπως θα έλεγε και ο Σον Κόνερι των «Αδιάφθορων» στον Batman: «Τραβούν μαχαίρι; Βγάλε όπλο».

Οι ιππότες της βρωμερής τραπέζης
Από τoν Ηλία Νικολαΐδη

Δεν μπορεί κάποιος να ισχυριστεί ότι ο Μαρκ Ρέντον δεν ήταν ιππότης βαθιά μέσα του. Ο ήρωας του «Trainspotting», του μυθιστορήματος του Ιρβιν Γουέλς που αργότερα ενσαρκώθηκε στην ταινία του Ντάνι Μπόιλ από τον Γιούαν Μακ Γκρέγκορ, ήταν τελικώς ιππότης. Σίγουρα δεν είχε αβρούς τρόπους, βρισκόταν πίσω από κομπίνες, έκανε παρέα με συμμορίες, ήταν ηρωινομανής. Ωστόσο, είχε την καρδιά ενός παιδιού, τη γενναιότητα να προδώσει τους διεφθαρμένους «φίλους» του, ήταν τρυφερός με τις γυναίκες - ακόμη και αν τις συναντούσε σε βρετανικά κλαμπ που θύμιζαν απόπατο. Αντιστοίχως, ο Johnny Rotten των Sex Pistols, όταν δύο δεκαετίες νωρίτερα ούρλιαζε οργισμένος σε ορμητικό ρυθμό, απλώς προσπαθούσε να καταστήσει σαφή τη δυσαρέσκειά του.
Αν κάποιος θα ήθελε να εντοπίσει κάπου την περίοδο που η δημόσια σφαίρα μετατοπίστηκε προς το περισσότερο βρώμικο, πράγματι θα έπρεπε να λάβει υπόψη του την έκρηξη του πανκ στα τέλη της δεκαετίας του '70. Από το «God Save the Queen» ως το «Rocket to Russia», από τη θρυλική σκηνή μέσα στη new wave συναυλία στο «H Χάνα και οι αδελφές της» όπου ο Γούντι Αλεν αναφωνεί «σε λίγο θα πάρουν ομήρους» ως την ελαφρά ασυναρτησία των Suicide, ως το υπόκωφο νεύρο των Nine Inch Nails, ως το «Trainspotting». Βρώμα και δυσωδία! Μπορεί οι σκοποί να ήταν ειλικρινείς, όμως κατσαρίδες κατέτρωγαν το φορμά.
Δεν είναι ακριβώς σαφές το τι έχει αφήσει πίσω της η συγκεκριμένη κουλτούρα, σε όρους ιπποτισμού. Το μόνο βέβαιο είναι ότι αρκετοί βρήκαν στα - συχνά θαυμάσια - έργα της μια δικαιολογία προκειμένου να μη βάλουν μπουγάδα.

Πανοπλίες εν Ελλάδι
Η πιο διαφημισμένη (από τον ΕΟΤ, συγκεκριμένα) περίπτωση ιπποτών στον ελληνικό χώρο είναι ασφαλώς εκείνη των Ιωαννιτών Ιπποτών στα Δωδεκάνησα. Το Τάγμα Ιπποτών, με καταγωγή από την περιοχή όπου είναι σήμερα το Αμάλφι της Ιταλίας, πήρε το όνομά του από τον Αγιο Ιωάννη και σχηματίστηκε στην Ιερουσαλήμ περί το 1100 μ.Χ. Κατέφτασε στη Ρόδο περί τον 15ο αιώνα πριν από την Αλωση της Κωνσταντινούπολης, έζησε και πολέμησε εκεί πλειάδα εχθρών και τελικώς ηττήθηκε από τους Οθωμανούς και συνέχισε προς τη Δύση, καταλύοντας στη συνέχεια στη Μάλτα. Τα ίχνη τους στο κάστρο της Ρόδου παραμένουν εμφανή...                            -Ηλίας Νικολαΐδης

Λίγο μασάζ, λίγος Γιουνγκ και το σπαθί μου
Γιατί οι σύγχρονοι νοσταλγοί του ιπποτισμού ακούνε χλιμιντρίσματα. Από τον Μάρκο Καρασαρίνη

Πώς θα ήταν ενδεχομένως μια σύγχρονη ιπποτική ιδεολογία αν το ιδανικό είχε επιβιώσει ως σήμερα; Θα είχε ενσωματώσει τον Διαφωτισμό, τον υπαρξισμό, τον φεμινισμό, την ανεξιθρησκία και θα αποσκοπούσε στην προσωπική ολοκλήρωση όσων την εξασκούσαν. Τουλάχιστον αυτή είναι η άποψη των μελών της Διεθνούς Αδελφότητας «Ιπποσύνη Τώρα» (The International Fellowship of Chivalry-Now), ενός μη κερδοσκοπικού συλλόγου που στοχεύει στην αναμόρφωση της ιπποτικής ιδέας ως σύγχρονου ηθικού κώδικα. Σε αντίθεση με το αδελφάτο των ιπποτών της Ελεεινής Τραπέζης ή όσους χρίζει με το σπαθάκι της η βασίλισσα Ελισάβετ, δεν χρειάζεται να κάνει κάποιος αξιομνημόνευτες πράξεις για να γίνει μέλος του. Αρκεί η διάθεση να τηρήσει τις 12 δεσμεύσεις του καταστατικού και να δει τη ζωή του ως αναζήτηση του προσωπικού του Ιερού Δισκοπότηρου. Ο δικτυακός τόπος τους βρίθει ελληνικών εννοιών («αρετή», «αλήθεια», «αναγνώρισις», «τέλος», «καιρός») και εκλεκτικιστικών προσεγγίσεων (από τον εσωτερισμό στην ψυχολογία του Καρλ Γιουνγκ) κάνοντας το όλο πρότζεκτ να θυμίζει ύποπτα χαλαρωτικό μυστικισμό - θέλετε να βρείτε τον εαυτό σας; Αφήστε την ανατολική φιλοσοφία και πιάστε τη δυτική μέθοδο. Μαζί με ένα σπαθί, οδηγίες για τον χειρισμό του οποίου θα βρείτε στο σάιτ -, αν και η αδελφότητα «δεν αποδέχεται την ευθύνη για οποιονδήποτε τραυματισμό σάς συμβεί κατά τη διάρκεια αυτών των ασκήσεων». Τα αγαθά κόποις κτώνται.



Πρέσβης ευγενικής θέλησης
Ο Κωνσταντίνος Τζούμας, μία από τις πιο φίνες φυσιογνωμίες της σύγχρονης Αθήνας, παραθέτει τα δικά του στιγμιότυπα ιπποτισμού και ενδιαφέρουσας ζωής. Συνέντευξη στη Μαριλένα Αστραπέλλου

− Ο Μάνος Χατζιδάκις ήταν πάρα πολύ ευγενής. Κάθε φορά που του γνώριζα κάποια φίλη μου ή κάποιον φίλο μου, μου έκανε εντύπωση ότι τους άκουγε με προσοχή. Οπως και οι χορογράφοι δάσκαλοί μου στο Μανχάταν, ο Μερς Κάνιγχαμ, ο Αλβιν Εϊλι, κάθονταν και άκουγαν και την τελευταία αρλούμπα. Ηταν άνθρωποι που εξέπεμπαν ευγένεια και καλοσύνη και μπορούσαν να κατανοήσουν την ομορφιά. Διέθεταν τη συμπόνια ώστε να αφιερώσουν χρόνο σε αυτό το κάτι ιδιαίτερο που προσπαθεί να διατυπωθεί και το άφηναν να εκφραστεί προκειμένου να αναπτυχθεί και εν τέλει να ανθήσει. Αν δεν ακούμε προσεκτικά τους συνανθρώπους μας, τις γυναίκες, τα παιδιά, τους γέροντες, τους πάντες, χάνουμε μια ευκαιρία για δωρεάν δασκάλους. Γι' αυτή τη δωρεάν μάθηση που μας παρέχεται στις τυχαίες καθημερινές συναντήσεις. Νομίζω ότι η ευγένεια αυτό το εμπεριέχει.
− «Η ευγένεια υποχρεώνει» έλεγαν οι παλιοί και είχαν δίκιο. Η ευγένεια όχι μόνο υποχρεώνει αλλά σε οποιονδήποτε χώρο, εναλλακτικό ή γκροτέσκο, όταν συναντήσεις καλούς τρόπους νιώθεις ότι είναι δώρο Θεού. Ακόμη και στο πιο ακραίο περιθώριο και στο πιο σκληρό γκέτο αυτοί οι άγραφοι νόμοι κάνουν τη δουλειά τους και υποχρεώνουν. Είναι σαν να ακούς μουσική του Χατζιδάκι. Σαν να ακούς έναν ορυμαγδό θορύβων και ξαφνικά έρχεται αυτός με το «Χαμόγελο της Τζοκόντας» και σε κάνει να αναφωνήσεις «τι ωραίο πράγμα!». Αυτό νομίζω είναι η ευγένεια. Μερικοί άνθρωποι την έχουν έμφυτη. Δεν έχει να κάνει ούτε με σχολεία, διπλώματα, ούτε με το πόσα βιβλία έχεις διαβάσει ή σε ποια οικονομική τάξη ανήκεις. Η ευγένεια, η φυσική και η αβίαστη, αφοπλίζει. Δεν είναι κανείς ευγενής για ωφελιμιστικούς λόγους, αλλά παρ' όλα αυτά καταφέρνεις να κοιμάσαι πιο ήσυχος τα βράδια και να ξεκινάς όμορφα τη μέρα σου όταν είσαι αβρός.
− Η ευγένεια εκλαμβάνεται ως αδυναμία εφόσον ζούμε εν μέσω κανιβάλων. Η ΚΔΟΑ (Κτηνώδης Δύναμη, Ογκώδης Αγνοια) την προσπερνάει γιατί περί άλλα τυρβάζει και καλπάζει. Πολλές αντρικές παρέες, από αυτές με την πολλή τεστοστερόνη, την ευγένεια τη θεωρούσαν συνώνυμη των γκέι για πολλά χρόνια. Τώρα δεν ισχύει αυτή η άποψη και οι γυναίκες έχουν βάλει το χέρι τους σε αυτό: «Μάγκες, καθήστε καλά γιατί πολύ ντε λα μαγκέν μάς τη βγαίνετε και δεν το πολυαντέχουμε». Για μερικά από αυτά τα αγόρια εγώ χαλάω την πιάτσα.
− Υπάρχει η τυπική και παγωμένη ευγένεια. Ακόμη και αυτή, όταν τη συναντάω στο εξωτερικό, με διευκολύνει, αντί να πρέπει κάθε φορά να ξεκινήσω το θέμα από την αρχή, όπως γίνεται εδώ. Εδώ ο άλλος θα είναι ανάγωγος ή ατσούμπαλος ή θα μυρίζει άσχημα. Μια σειρά από τέτοια πράγματα. Η ευγένεια διευκολύνει.
− Οσον αφορά τον λεγόμενο «ιπποτισμό», πιστεύω ότι ακόμη και αν κάποιος δρα σαν ήρωας μυθιστορήματος του 19ου αιώνα, είναι καλοδεχούμενος από τις γυναίκες. Εχω δει κορίτσια χωρίς καμία κουλτούρα να μένουν εκστατικά μπροστά στο φαινόμενο. Μπορεί να μην ξέρουν πώς να το διαχειριστούν, αλλά τους είναι πάντα ευπρόσδεκτο. Θυμάμαι μια καταπληκτική φράση μετά από μια βραδιά ερωτικού, ξέφρενου πάρτι, κοντά στα ξημερώματα: «Είστε τζέντλεμαν. Σας ευχαριστώ που φερθήκατε με ευγένεια στη μήτρα μου!». Κατά τη γνώμη της με αυτή τη φράση είχε ανταποδώσει την ευγένειά μου της προηγούμενης βραδιάς και είχε προσπαθήσει να το κάνει και εκείνη με μυθιστορηματικό τρόπο. Είχε πλάκα.



Το Κάμελοτ της Μεταπολίτευσης
Από τoν Ηλία Νικολαΐδη

Ουδείς μπορεί να ισχυριστεί ότι η προδικτατορική πολιτική τάξη θύμιζε φεστιβάλ ιπποσύνης. Κατά τις δεκαετίες του '50 και του '60, θηριώδη σκάνδαλα ξέσπασαν στο ελληνικό πολιτικό σύστημα και ακούστηκαν βαριές κουβέντες μέσα στο Κοινοβούλιο, ωστόσο οι πολιτικοί εξακολουθούσαν να φορούν τη γραβάτα τους και να επιδεικνύουν τους αβρούς τρόπους τους στα κάθε λογής καλέσματα. Υστερα ήρθε η δικτατορία και το 1974, καθώς έληγε η επταετία καταπίεσης, οι τόνοι είχαν κάθε λόγο να ανεβούν. Ο Ανδρέας Παπανδρέου εμφανίστηκε στην εκδήλωση της Διακήρυξης της 3ης Σεπτέμβρη με σκέτο πουκάμισο, χωρίς σακάκι ή γραβάτα, ενώ πολλοί ήταν αυτοί που μετρούσαν τα «αμπέχονα» που βρισκόταν στο ακροατήριο. Η Μεταπολίτευση είχε αρχίσει.
Καθώς τα στελέχη της Νέας Δημοκρατίας ξεπηδούσαν πια από τους χορούς της ΟΝΝΕΔ και όχι από τις μεγαλοαστικές οικογένειες και καθώς ο Τύπος υιοθετούσε «νεανική» γλώσσα, έννοιες όπως οι χαμηλοί τόνοι, η προσοχή στις γυναίκες και το τακτ θεωρήθηκαν ντεμοντέ. Τα τσιγάρα άναβαν πλέον παντού. Σλόγκαν σε προστακτική έγκλιση, όπως το «Τσοβόλα, δώσ' τα όλα», κυρίευαν τον δημόσιο λόγο.
Κάπως έτσι, δημιουργήθηκε ένα τέρας που επιστεγάστηκε πριν από λίγους μήνες με το γνωστό επεισόδιο Κασιδιάρη - Κανέλλη - Δούρου, όταν έπεσαν γροθιές λίγο αφότου είχε ακουστεί ένα «άντε, ρε νούμερο» σε πανελλήνια μετάδοση. Διόλου τυχαία, το σχόλιο του προέδρου της Χρυσής Αυγής, Νίκου Μιχαλολιάκου, για το συμβάν ήταν: «Πολύς ιπποτισμός έχει πέσει σε αυτή τη χώρα».



Αλλες εποχές κάποτε στην παλιά, ευγενική Αθήνα οι τροβαδούροι μπορούσαν να ισχυρίζονται ότι «το ξέρει η ανθρωπότης πως και ο θεός είναι πλακιώτης». Από τη Μαριλένα Αστραπέλλου

Νοσταλγία έχει το δικό της ταμπεραμέντο. Θυμάται ό,τι θέλει να θυμηθεί και πηγαίνει ανέμελη περίπατο στα μονοπάτια της επιλεκτικής μνήμης. Πώς να μην κοντοσταθεί μπροστά στον εντυπωσιακό τίτλο «Η παλιά Αθήνα ζει, γλεντά, γεύεται»; Ο συγγραφέας του βιβλίου Θωμάς Σιταράς μάς ταξιδεύει στα χρόνια του Οθωνα (1834-1862), στη ρομαντική εποχή και στην ελληνική μπελ επόκ και φθάνει ως και την περίοδο του Μεσοπολέμου, στο 1938 για την ακρίβεια. Η σύγκριση με τη σημερινή εποχή για τους περισσότερους από εμάς είναι απλώς αδύνατη, οπότε το πέπλο που καλύπτει αυτές τις εποχές έχει την ποιότητα της εξιδανίκευσης αλλά και μια υποψία βεβαιότητας ότι τότε, τον παλιό καιρό, «υπήρχε φιλότιμο, ευγένεια, ιπποτισμός». Ετσι μας έλεγαν τουλάχιστον οι παππούδες μας και οι σεβαστοί γέροντες στα μέσα μαζικής μεταφοράς όταν καθυστερούσαμε να τους παραχωρήσουμε τη θέση μας.
Ξεφυλλίζοντας αυτό «το κιμπάρικο ανάγνωσμα για μερακλήδες αναγνώστες», γραμμένο με ιδιαίτερη φροντίδα από τον πρώην διευθυντή μάρκετινγκ Θωμά Σιταρά, διαπιστώνει κανείς ότι η «Αθήνα, διαμαντόπετρα, στης Γης το δαχτυλίδι», όπως έγραφε ο Κωστής Παλαμάς, μολονότι κατοικούνταν πάντα από ανθρώπους με παθογένειες πολύ όμοιες με τις σημερινές (όπως ο νεοπλουτισμός και η επίδειξη πλούτου), διέθετε στην καθημερινότητά της κάποιες εικόνες σπάνιας ομορφιάς. Κατ' αρχάς μια κατάφυτη οδό Πατησίων, όπου «κάθε Πέμπτη και Κυριακή συναντούσε κανείς ρομαντικούς περιπατητές, κυρίες με φέσια και άλλες, ντυμένες με ευρωπαϊκά φορέματα περιπάτου, ηδυπαθείς δανδήδες και ποιητές ντυμένους σε στυλ λόρδος Βύρων». Εντάξει, μπορεί να ζούσαν στον δικό τους κόσμο καθ' ότι περπατούσαν σε χωριστά πεζοδρόμια από την «πλέμπα», αλλά, τι να κάνουμε, δεν υπάρχει κόσμος τέλεια και αγγελικά πλασμένος ούτε στον φανταστικό κόσμο της νοσταλγίας. Γιατί ακόμη και αυτός ο ρομαντισμός (αλλά και ο ιπποτισμός) που ακούγεται τόσο τρυφερός στις αφηγήσεις των παλαιοτέρων το είχε το τίμημά του: Κάθε δεσποινίς, ας πούμε, που σεβόταν τον εαυτό της (και την κοινωνική της θέση!) έπρεπε να γνωρίζει εκ προοιμίου απέξω τον δεκάλογο της καλής συζύγου που επρόκειτο να γίνει. Αγαπημένο το νούμερο 7 από τη λίστα: «Και όταν λογομαχής, πρόσεχε να μην προσβάλλης τον σύζυγόν σου. Να μη λησμονής ποτέ ότι υπήρξεν ο ημίθεός σου»...

Το βιβλίο «Η παλιά Αθήνα ζει, γλεντά, γεύεται (1834-1938)» κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Ωκεανίδα.



Ιππότες από σελιλόιντ
Απo τon Θοδωρή Σκριβάνο

Ισως η ύψιστη πράξη ανθρώπινου ιπποτισμού και αυτοθυσίας να εκδηλώθηκε τον περασμένο Ιούλιο, στο μακελειό που προκάλεσε 24χρονος μανιακός δολοφόνος στην πρεμιέρα του «Batman» στο Ντένβερ της Αμερικής: Ο Ματ Μακ Kουίν έγειρε αντανακλαστικά πάνω από τη σύντροφό του σχηματίζοντας ασπίδα με τον κορμό του σώματός του και έτσι δέχθηκε τις σφαίρες του παρανοϊκού δράστη πάνω του, ανταλλάσσοντας τη ζωή του για τη ζωή εκείνης.
Στην καθημερινότητά του, ο αυθεντικός ιππότης δεν κρίνεται τόσο από το αν θα κρατήσει την πόρτα στην κοπέλα για να περάσει εκείνη πρώτη. Φαίνεται κυρίως από τις πιο λεπτές και μικρές αποχρώσεις της καθημερινής συμπεριφοράς του, κρύβεται στις λεπτομέρειες. Ο ιππότης θα σκεφτεί πριν από τη σύντροφό του, θα φροντίσει να μην κρυώσει, να μην πεινάσει, να μην κουραστεί, θα εξασφαλίσει την ευτυχία της. Και δεν συγχέει τον εαυτό του με τον άντρα-πιόνι, που ακολουθεί μεσαιωνικούς κώδικες συμπεριφοράς. Αντιθέτως, ακριβώς επειδή αισθάνεται την ισχυρή προσωπικότητά του, μπορεί και προσφέρει.
Η τέχνη έχει διαχρονικά εκφράσει πιο ευθύβολα τι εστί ιπποτισμός. «Ο τρελός Πιερό» του Ζαν-Λυκ Γκοντάρ δίνει τα πάντα στη φευγαλέα ερωμένη του και τελικά αυτοκτονεί γιατί δεν μπορεί να κερδίσει την αγάπη της. Για τον Τσάπλιν, ιππότης αποδεικνύεται στα «Φώτα της ράμπας» εκείνος o οποίος αφήνει την ερωμένη του να κατακτήσει τη λάμψη της δημοσιότητας, ενώ εκείνος παραμένει στο σκοτάδι, που όλο και περισσότερο βαθαίνει.
Ο ιπποτισμός δεν νοείται μόνο στην ερωτική διάσταση, αλλά και στον χώρο της αντρικής φιλίας: Φυλακισμένοι σε γερμανικό στρατόπεδο του Α' Παγκοσμίου Πολέμου, ένας αριστοκράτης, ένας μηχανικός και ένας εβραίος αστός σβήνουν ταξικές και άλλες νοητές αλυσίδες και δένονται με αδελφική σχέση στη μνημειώδη «Μεγάλη χίμαιρα» του Ζαν Ρενουάρ. Στο «Σταυροί στο μέτωπο» ο Κιούμπρικ έπλασε αριστοτεχνικά τον τέλειο ιππότη στο πρόσωπο του Κερκ Ντάγκλας, ο οποίος θα ρισκάρει τα πάντα για να αποκαταστήσει την τιμή των στρατιωτών του.
Αρχέτυπα ιπποτών πλαισιώνουν διαρκώς τις νεανικές φαντασιώσεις και τη λαϊκή μυθολογία παγκοσμίως: Από το μυθικό Ορφέα και την Ευρυδίκη ως τον αγαθό Δον Κιχώτη και τη Δουλτσινέα του Θερβάντες, από την Πεντάμορφη και το Τέρας ως και τη Λαίδη και τον Αλήτη της Ντίσνεϊ, οι ιππότες διεκδικούν τα υψίπεδα της αντρικής αρετής. Ο γνήσιος ιππότης εν τέλει παραμένει πιστός στις αρχές του και δεν επιτρέπει στον εαυτό του να παρεκκλίνει από αυτές ακόμη και αν τα πάντα γύρω του εκφαυλίζονται από μια οικονομική και ηθική κρίση. «Δεν υπάρχει απαραίτητος λόγος για να δράσει κανείς άτιμα» γράφει και ο Οσκαρ Γουάιλντ στον «Ιδανικό σύζυγο». Ο πραγματικός ιπποτισμός ριζώνει σε ένα βαθύτερο αίσθημα δικαίου και αυτοσεβασμού.