Λίγα μέτρα από το Αρχαίο Θέατρο της Επιδαύρου, που αυτή την εποχή κάθε καλοκαίρι σφύζει
από κίνηση θιάσους και θεατές που πηγαινοέρχονται, τουρίστες που καταφθάνουν με πούλμαν για να θαυμάσουν την τεράστια, πέτρινη αχιβάδα-, το ιερό του Ασκληπιούαποτελεί την «άλλη» πολιτιστική διαδρομή. 

Για τους περισσότερους μάλιστα είναι άγνωστο ότι και αυτό ακόμη το θαυμαστό θέατρο αποτελεί μέρος του τεράστιου κτιριακού συγκροτήματος του Ασκληπιείου, που διέθετε περισσότερα από 70 οικοδομήματα σε περίπου 300 στρέμματα γης. Ελάχιστα φυσικά έχουν φθάσει ως εμάς σήμερα- σε μεγάλο βαθμό κατεστραμμένα. Και μόνο χάρη στο μακροχρόνιο, αναστηλωτικό πρόγραμμα που εκτελείται εκεί έχει γίνει πλέον δυνατή η σωτηρία των σημαντικότερων από αυτά αλλά και η αποκατάσταση της αρχικής εικόνας τους, ως έναν βαθμό φυσικά.

«Το Ασκληπιείο, εκτός από λίκνο της ιατρικής όπου συνδυάστηκε η γνώση μαζί με τη θεία επέμβαση στην υγεία, διέθετε κτήρια που είναι πρωτοπόρα στο είδος τους » λέει ο κ. Λαμπρινουδάκης. «Η Θόλος θεωρείται ένα από τα δύο αριστουργήματα λεπτής τέχνης της Αρχαιότητας- το άλλο είναι το Ερέχθειο και αντιγράφηκε από τους μεταγενέστερους για την τέχνη και την αρχιτεκτονική της.  Ο ναός του Ασκληπιού προανήγγειλε την εξέλιξη του δωρικού τύπου τον 4ο αιώνα π.Χ., ενώ τα ιωνικά στοιχεία στο Άβατον θεωρούνται πρωτοποριακά.Τέλος, η σχεδίαση του θεάτρου με τρία κέντρα ώστε να “ανοίξει” προς τον θεατή είναι εντελώς μοναδική στον αρχαίο κόσμο» προσθέτει.

Το Άβατον, η μυστηριώδης Θόλος με τους σκοτεινούς διαδρόμους και τον υπόγειο λαβύρινθο, ο ναός του Ασκληπιού που κάποτε φιλοξενούσε το χρυσελεφάντινο άγαλμα του θεού, το τελετουργικό εστιατόριο, το στάδιο, τα δύο θέατρα- το Μεγάλο και το Μικρό Θέατρο της Αρχαίας Επιδαύρου- είναι μεταξύ αυτών που έχουν δεχθεί σωτήριες επεμβάσεις, ενώ λίγα ακόμη απομένει να γίνουν ως το 2015, οπότε λήγει οριστικώς το πρόγραμμα.

«Ο καθένας που εισέρχεται στο ιερό, το οποίο ευωδιάζει από λιβάνι, πρέπει να είναι καθαρός. Καθαρός όμως θεωρείται μόνον όποιος τρέφει το μυαλό του με καθαρούς λογισμούς» αναφέρει μια επιγραφή που βρισκόταν στην είσοδο του ιερού του Ασκληπιού. Εν αρχή λοιπόν η κάθαρση, η οποία ήταν και σωματική.

Στο Ασκληπιείο οι επιγραφές που σώζονται εμφανίζουν τον θεό να παραγγέλλει στους ασθενείς να λούζονται.

Γιατί, όπως πιστευόταν, όταν το νερό λάβει ιδιότητες ενός εργαλείου της θείας οικονομίας, μπορεί με μαγικό τρόπο να επιφέρει την κάθαρση από ψυχικές ή ηθικές διαταραχές ή και επιδράσεις δαιμονικών δυνάμεων.

Επρόκειτο όμως για τελετουργικό λουτρό που γινόταν γύρω από το ιερό πηγάδι μέσα στα διαδοχικά κτήρια του Αβάτου. Το νερό, που ήταν απαραίτητο για τη λατρεία αυτή, εξασφαλίστηκε με ένα υπόγειο υδραγωγείο που ξεκινούσε από τις πηγές του Κυνορτίου λόφου και έφθανε σε ένα σύστημα από κρήνες, αγωγούς και λουτρά μέσα στο Ασκληπιείο.

Στη συνέχεια λάμβανε χώρα η κατ΄ εξοχήν διαδικασία της ίασης διά της εγκοίμησης, η οποία γινόταν μέσα στο Άβατον. Ο ασθενής κοιμόταν στο δάπεδο, που ήταν από χώμα για να είναι σε άμεση επαφή με τη γη ή πάνω στην προβιά του ζώου που είχε θυσιάσει. Στο όνειρό του δεχόταν την επίσκεψη του θεού, ο οποίος είτε τον γιάτρευε αμέσως είτε τον συμβούλευε για την αγωγή που θα έπρεπε να ακολουθήσει.

«Σύμφωνα με τον αρχαίο μύθο, ο Ύπνος ήταν αδελφός του Θανάτου» λέει ο καθηγητής Αρχαιολογίας κ.Βασίλης Λαμπρινουδάκης. «Από τον ύπνο ξυπνά κανείς ανανεωμένος. Μαγικά λοιπόν ο ύπνος μπορούσε να λειτουργήσει αντί του θανάτου. Άλλωστε και η ανανέωση της φύσης επιτυγχάνεται με τον θάνατο του παλιού, από τον σπόρο του οποίου φυτρώνει ο νέος. Γι΄ αυτό η τελετουργία της θεραπείας από έναν ημίθεο- που κρύβεται στη γη, εκεί γίνεται θεός-αθάνατος και από εκεί γιατρεύει-, όπως ήταν ο Ασκληπιός, χρησιμοποιεί μαγικά τον ύπνο ως κύριο όχημά της». Έτσι και η εγκοίμηση, που εμιμείτο τον θάνατο, την κάθοδο στη γη για την ανάκτηση δύναμης και υγείας, έγινε το θρησκευτικό-τελετουργικό πλαίσιο της θεραπευτικής πρακτικής γύρω από τον Ασκληπιό, ο οποίος αργότερα, όπως σημειώνει ο κ.Λαμπρινουδάκης, αντιπαραβλήθηκε με τον «ιατρόν των ψυχών και των σωμάτων» Χριστό.

Ποιοι θεραπεύονταν όμως στο Ασκληπιείο; Κυρίως οι τυφλοί, οι κωφοί, οι παράλυτοι και η μεγάλη κατηγορία όσων έπασχαν από νευροφυτικά προβλήματα. Και αυτό επειδή οι ικανότεροι ιερείς του Ασκληπιού ήταν βαθείς γνώστες της ανθρώπινης φύσης και στις δυνατότητές της στηρίζονταν προκειμένου να επιτύχουν τις ιάσεις τους. Υπό μια έννοια δηλαδή ήταν πρωτοπόροι των ψυχοθεραπευτών. Δεν έλειπαν ωστόσο και οι απατεώνες, ιδιαίτερα στην Ύστερη Αρχαιότητα. Από την πλευρά του ο θεός δεχόταν όλα τα δώρα των ανθρώπων, πλούσια ή ταπεινά. Εκείνοι όμως έπρεπε να φροντίζουν ώστε η προσφορά τους να είναι αντίστοιχη.

(Από τις πινακίδες που με την επιγραφή «Ιάματα του Απόλλωνος και του Ασκληπιού» βρέθηκαν το 1883 κατά τις ανασκαφές στην Επίδαυρο και παραδίδουν 70 ιστορικά ασθενών). [Μαρία Θερμού, Το Βήμα]