Η Σύλια είναι μαθήτρια της Γ’ Λυκείου (θεωρητική κατεύθυνση). Η Σύλια, μένει στην Αθήνα και ταξιδεύει, κάθε πρωί, μιάμιση ώρα για να φτάσει στο σχολείο της και άλλη τόση για να επιστρέψει. Τα απογεύματα κάτι αντίστοιχο με τα φροντιστήρια.  Χαλαρώνει, όμως, γράφοντας εργασίες, “έτσι για… πλάκα”: για τον Πλάτωνα και τον Αριστοτέλη, τους βρίσκει “επίκαιρους” και “ενδιαφέροντες”. Ώρες-ώρες τους θαυμάζει, όπως θαυμάζει ο νεοφώτιστος το φως. Η Σύλια μελετά τον Πλάτωνα και τον Αριστοτέλη για τις Πανελλήνιες εισαγωγικές εξετάσεις. Θα εξεταστεί στην “εμφάνιση του γραπτού”, στα σημεία της στίξης και στο αν και κατά πόσο “έμεινε πιστή στην ύλη και τις εκφράσεις του σχολικού βιβλίου”. Η Σύλια δεν τα καταλαβαίνει όλα αυτά, την δυσκολεύουν περισσότερο από τον Πλάτωνα και τον Αριστοτέλη.Η Σύλια είναι περήφανη για τούτη την εργασία της, παρόλο που δε θα εξεταστεί και δε θα βαθμολογηθεί από κανέναν (κανένας, άλλωστε δεν της  ζήτησε να την γράψει). Το 24grammata.com παρουσιάζει τούτη την εργασία (την οποία θα ζήλευαν φοιτητές και μεταπτυχιακοί), αδιαφορώντας αν η Σύλια “κομίζει γλαύκα ες Αθήνας”. Θέλουμε, απλά, να δείξουμε μια άλλη κατηγορία 17χρονων μαθητών, που ασχολούνται με τον Πλάτωνα και τον Αριστοτέλη για την ευχαρίστηση τους και μόνο
γράφει η Σύλια Θεοδοσοπούλου
Γενική θεώρηση.
Ο Πλάτων διατύπωσε την Θεωρεία των Ιδεών· σύμφωνα με αυτήν υπάρχουν δύο παράλληλοι κόσμοι. Ο κόσμος των Αισθητών, (ο κόσμος μας) στον οποίο κυριαρχούν τα είδωλα, οι σκιές και τα
αντίγραφα των Ιδεών. Τα «απεικάσματα» αυτά είναι ασταθείς οντότητες που μεταβάλλονται είναι φθαρτές γιατί είναι υλικές. Από την άλλη, στον κόσμο των Ιδεών περιέχονται οι άυλες οντότητες, οι σταθερές, οι άφθαρτες. Αυτά τα «όντως όντα» μπορούμε να τα σκεφτούμε αλλά δεν μπορούμε να τα αντιληφθούμε με τις αισθήσεις. Κάθε κατηγορία αισθητών πραγμάτων έχει στον ουρανό την ιδέα της, χάρη στην οποία υπάρχουν τα όντα αυτά.
Η ψυχή για τον φιλόσοφο προϋπήρχε της γέννησης και κατοικούσε στον κόσμο των Ιδεών. Όμως, με την γέννηση αιχμαλωτίστηκε από το σώμα που έγινε, ουσιαστικά, ο τάφος της. Ωστόσο, η ψυχή γνώρισε τις Ιδέες. Για αυτό γνωρίζω, για τον Πλάτωνα, σημαίνει θυμάμαι (αλήθεια> α-στερητικό + λήθη). Έτσι, μπορεί να γίνει κατανοητός ο λόγος που ο φιλόσοφος πίστευε ότι η αλήθεια είναι γενική, καθολική και απόλυτη.

Αργότερα, ο Αριστοτέλης απέκρουσε την Θεωρεία των Ιδεών του δάσκαλού του τονίζοντας πως η αλήθεια βρίσκεται στα αισθητά πράγματα. Ειδικότερα, υποστήριξε πως είναι λογικά αδύνατον η μία και αδιαίρετη ιδέα να παρίσταται ταυτόχρονα σε όλα τα αισθητά πράγματα της κατηγορίας που αντιστοιχεί. Άλλωστε, στην περίπτωση που υπήρχε σχέση μεταξύ του αντικειμένου και της ιδέας, θα έπρεπε να υπήρχε μια άλλη ιδέα, ανώτερη από την πρώτη, που θα έμοιαζαν και το αντικείμενο αλλά και η αρχική ιδέα. Ο Σταγειρίτης διαμόρφωσε μια τελολογική αντίληψη για τον κόσμο· δηλαδή πίστευε πως κάθε γεγονός υπάρχει ή συμβαίνει γιατί υπάρχει κάποιος σκοπός. Ακόμη, έκανε διαχωρισμό μεταξύ του «δυνάμει όντος» και του «ενεργεία όντος». Το πρώτο είναι αυτό στο οποίο υπάρχει η δυνατότητα να εξελιχθεί σε κάτι, όμως η εξέλιξη δεν έχει εκδηλωθεί. Το δεύτερο είναι το όν που έχει εκδηλώσει την δυνατότητά του αυτή. Εισήγαγε, μάλιστα τον όρο «εντελέχεια» για να αναφερθεί στην πορεία της ύλης, από την δυνατότητα της ύπαρξης στην πραγματική ύπαρξη (σύμφωνα πάντα με το σκοπό).

Ψυχή.

Ο Πλάτων θεωρούσε πως η ψυχή (χαρακτήρας, προσωπικότητα, νους) των ανθρώπων χωρίζεται σε τρία μέρη. Το «λογιστικόν», το «θυμοειδές» και το «επιθυμητικόν». Το «λογιστικόν» είναι το ανώτερο στοιχείο της ψυχής, ο λόγος, και τα υπόλοιπα πρέπει να υπακούν σε αυτό. Το «θυμοειδές» οφείλει να τιθασεύει το «επιθυμητικόν» το οποίο επιδιώκει την εκπλήρωση των βασικών αναγκών (φαγητό, ποτό, έρωτας) και για αυτό είναι φιλοχρήματο και φιλοκερδές. Κάθε άνθρωπος θα χωριστεί για τον Πλάτωνα σε κατηγορίες ανάλογα με το ποιο μέρος της ψυχής του υπερέχει των άλλων. Έτσι, αν σε κάποιον ηγεμονεύει το «λογιστικόν» τότε θα γίνει, με την κατάλληλη εκπαίδευση, φιλόσοφος. Αν το «θυμοειδές» ενός ατόμου δεν υπακούει στο «λογιστικόν» του τότε το άτομο αυτό θα γίνει φύλακας. Και αν το «επιθυμητικόν» βασιλεύει τότε θα γίνει δημιουργός(κοινός πολίτης).

Για τον Αριστοτέλη, η ψυχή χωρίζεται σε δύο μέρη. Υπάρχει το «λόγον έχον»
και το «άλογον». Στη συνέχεια, όμως, προστέθηκε και ένα τρίτο μέρος το οποίο μετέχει του «λόγον έχοντος» και του «αλόγου» το οποίο ονομάστηκε από τον Σταγειρίτη «επιθυμητικόν». Το πρώτο (λόγον έχον) αφορά απόλυτα την λογική και κατά συνέπεια τις διανοητικές αρετές (π.χ. σοφία, φρόνηση κλπ). Το δεύτερο (άλογον) έχει σχέση με την διατροφή και την ανάπτυξη του ανθρώπινου οργανισμού. Και το τρίτο (επιθμητικόν) έχει σχέση με τις αρετές που περιγράφουν τον χαρακτήρα του ανθρώπου (ηθικές αρετές)

Εκπαίδευση.

Σχετικά με την εκπαίδευση ο Πλάτωνας και ο μαθητής του είχαν κοινές απόψεις. Υποστήριζαν την δια βίου μάθηση στηριζόμενοι στο εκπαιδευτικό σύστημα της Αθήνας του 5ου αιώνα π.Χ.. Συγκεκριμένα, η εκπαίδευση στην αρχαία Αθήνα είχε τρία στάδια. Το πρώτο, κατά την προσχολική ηλικία, με φορείς τους γονείς, την τροφό και τον παιδαγωγό(στις εύπορες οικογένειες) είχε ως στόχο να διδάξει στα παιδιά το τι είναι καλό, κακό, δίκαιο, άδικο, όσιο, ανόσιο κλπ. Σε αυτό το στάδιο χρησιμοποιούνταν ως μέσο η πειθώς(μέσω των προτύπων) και η βία(αν το παιδί ήταν ανυπάκουο). Το δεύτερο στάδιο ήταν η διδασκαλεία με αντικείμενο της την γραφή, την ανάγνωση, την μουσική αλλά πάνω από όλα την ευκοσμία(με την έννοια του σεβασμού). Με φορείς, φυσικά, τους δασκάλους, με την μίμηση και με πρότυπα τις σπουδαίες προσωπικότητες των έργων η τιμωρία δεν χρησιμοποιούνταν συχνά. Ύστερα, με την ενηλικίωση τα ινία της εκπαίδευσης αναλάμβανε η πολιτεία μέσω των νομοθετών. Έτσι οι άνθρωποι υπάκουαν στους νόμους κρατώντας μια θετική πολιτική στάση είτε μέσω της πειθούς(δέος) είτε μέσω της τιμωρίας(ευθύνες). Μάλιστα και οι δύο φιλόσοφοι ήταν υπέρμαχοι της δημόσιας εκπαίδευσης(ο Πλάτων διαμόρφωσε το δικό του εκπαιδευτικό σύστημα για την ιδανική πολιτεία του).

Ηθική.

Ο Πλάτωνας σχετικά με την ηθική ακολούθησε την αριστοκρατική διδασκαλεία, σύμφωνα με την οποία η αρετή είναι δώρο της φύσης. Φύσις είναι αυτό που ο άνθρωπος δεν μπορεί να κατασκευάσει ο ίδιος αλλά το βρίσκει να προϋπάρχει. Μπορεί, βέβαια, μέσω της παιδείας ή της τέχνης να το συμπληρώσει αλλά δεν είναι σε θέση να το αλλάξει ουσιωδώς. Έτσι και φύσις στον άνθρωπο είναι τα χαρίσματα και τα ελαττώματα που έχει ως κτήμα του. Στόχος κάθε ανθρώπου για τον φιλόσοφο είναι η ευτυχία, δηλαδή η καλή τύχη. Με βάση την αντίληψη του αυτή, ξεκίνησε την θεωρητική κατασκευή εξαρχής μιας πόλης, η οποία θα ήταν ιδανική και θα παρείχε στους πολίτες της την δυνατότητα να ευτυχίσουν (την καλλίπολιν, γνωστή και ως πολιτεία)

Στον αντίποδα ο Αριστοτέλης απέρριψε την αριστοκρατική ηθική που πρέσβευε ο Πλάτων και υποστήριξε πως σκοπός του ανθρώπου από την φύση του είναι η ευδαιμονία· Η ευδαιμονία ορίζεται όχι σύμφωνα με την ετυμολογική της ανάλυση(ευ +δαίμον),δηλαδή την εύνοια του θεού, αλλά με βάση τον ορισμό προγενέστερων στοχαστών(Ηράκλειτος, Δημόκριτος) οι οποίοι πίστευαν πως αυτό που οι άνθρωποι ζητούν από τον θεό, το έχουν, μέσα στον ίδιο τους τον εαυτό. Από μόνο τα ίδια τα άτομα και τις πράξεις τους εξαρτάται αν θα φτάσουν ποτέ στην ευδαιμονία ή όχι. Πάντως είναι ανά πάσα στιγμή εφικτή εφόσον συμπεριφέρονται ενάρετα. Επιπλέον σημαντικό είναι να αναφερθεί πως ο Σταγειρίτης φρονούσε πως οι ηθικές αρετές μπορούν να αποκτηθούν από τους ανθρώπους μέσω της συνήθειας (έθους, έθος> εθισμός, ήθος). Με άλλα λόγια αν κάποιος συνηθίσει να κάνει δίκαιες πράξεις θα γίνει δίκαιος, αν συνηθίσει να κάνει ανδρείες πράξεις ανδρείος και πάει λέγοντας.

Η μεσότητα.

Άλλο ένα κοινό στοιχείο μεταξύ των δύο διανοητών είναι η άποψη τους για την  μεσότητα. Για τον Πλάτωνα ο λόγος (η λογική) κάνει τους ανθρώπους να αναζητούν την ισορροπία και την συμμετρία. Ο Αριστοτέλης θεμελίωσε την έννοια του μέτρου και έκανε συστηματική χρήση και αξιοποίηση της έννοιας της μεσότητας που ταυτίζεται με την αρετή. Αναλυτικότερα, η αρετή είναι η μεσότητα μεταξύ δυο ακροτήτων που αποτελούν κακίες (π.χ. υπάρχει η έλλειψη-δειλία, η υπερβολή-θράσος και η μεσότητα-θάρρος). Ακόμη ο Αριστοτέλης βάδισε τα πρώτα αβέβαια βήματα στον δρόμο της ψυχολογίας(της οποίας θεωρείται θεμελιωτής) καθώς συνέδεσε την αρετή με τα συναισθήματα και τις επιθυμίες. Αυτό σημαίνει πως για παράδειγμα για τον φιλόσοφο η σωφροσύνη δεν πρέπει να απαιτεί συνεχώς εσωτερικό αγώνα, γιατί στον πραγματικά σώφρονα άνθρωπο η αρετή γίνεται πηγή ευχαρίστησης και χαράς.

Αισθητική-Τέχνη.

Για τον Πλάτωνα η τέχνη είναι άχρηστη αλλά και επικίνδυνη καθώς υποβαθμίζει την αλήθεια και υπονομεύει την αρετή. Μάλιστα τα καλλιτεχνικά δημιουργήματα (π.χ. τα γλυπτά) απομακρύνουν δύο φορές από την αλήθεια διότι αντιγράφουν τα αισθητά πράγματα που είναι ήδη αντιγραφές των Ιδεών. Όσον αφορά τα έπη και τις τραγωδίες υπονομεύουν σύμφωνα με τον Πλάτωνα την εγκράτεια και την ευπρέπεια καθώς οι θεοί αναπαρίστανται με χυδαίο τρόπο. Άλλωστε τα ίδια τα θέματα των τραγωδιών αποτελούνται από διάφορες άνομες και αποτρόπαιες πράξεις. Ο φιλόσοφος εντούτοις χρησιμοποιούσε τόσο τον μύθο(αφήγηση με ποιητικό χαρακτήρα) όμως για να συμπληρώσει μια αυστηρή φιλοσοφική απόδειξη όχι ως αυτόνομο τρόπο. Ακόμη συμπεριέλαβε στο εκπαιδευτικό του σύστημα την μουσική, τον χορό, το τραγούδι και την γενικότερη καλλιέργεια της εικαστικής ευαισθησίας πάντοτε, όμως, κάτω από το αυστηρό βλέμμα της πολιτείας που ελέγχει και επαγρυπνεί.

Αντίθετα, ο Αριστοτέλης τόνισε την θετική αξία της τέχνης και τον θεραπευτικό χαρακτήρα της τραγωδίας στην ψυχή των ατόμων(κάθαρση). Θεωρούσε πως η ποίηση προέβαλε πρότυπα ανθρώπων με καθολική εμβέλεια, πέρα από εποχές και περιοχές. Άλλωστε, και ο ίδιος στην αγωγή του Μέγα Αλεξάνδρου χρησιμοποίησε τα Ομηρικά έπη(που με την ευκαιρία επιμελήθηκε και μια καινούργια έκδοση τους). Έγραφε ποιήματα (ένα από αυτά για τον φίλο του Ερμεία στάθηκε η αφορμή για να καταδικαστεί από τον αθηναϊκό δήμο). Μάλιστα, χρησιμοποίησε στίχους από την Οδύσσεια όταν έκανε έναν δριμύ υπαινιγμό στους συκοφάντες που ήταν πολλοί στην Αθήνα.

Ύφος.

Ο Πλάτων στα κατά κύριο λόγο φιλοσοφικά του έργα προσδίδει ένα λογοτεχνικό ύφος που τα κάνει να ενταχθούν στην κατηγορία των εξαίρετων δειγμάτων λογοτεχνίας. Παραδείγματος χάριν στην Πολιτεία χρησιμοποιεί διάφορους εκφραστικούς τρόπους και σχήματα όπως η αλληγορία, οι εικόνες –στατικές, κινητικές, ακουστικές-, οι παρομοιώσεις κ.λπ.. Άλλωστε, συνηθισμένη τακτική στα έργα του είναι η αναδιήγηση, τεχνική που δίνει ζωντάνια, αμεσότητα και παραστατικότητα στα κείμενα.

Στον αντίποδα, το ύφος του Αριστοτέλη είναι λιτό και παιδαγωγικό. Ο Σταγειρίτης, χρησιμοποιεί αντικειμενική επιχειρηματολογία και ο λόγος του γίνεται ξερός στην προσπάθεια του να μείνει προσηλωμένος στον κύριο σκοπό του, που δεν είναι άλλος από την γνώση. Ακόμη, χάριν της επιστήμης ο φιλόσοφος καταφέρνει να δημιουργήσει ένα κράμα ύφους ακριβές στην έκφραση και συνάμα καθημερινό.
Έτσι, δεν είναι τυχαίο που τα έργα του συγκεντρώνουν το μικρότερο ποσοστό παρερμηνείας.
http://www.24grammata.com/?p=25581
Oι Νέοι μας το μέλλον αυτού του τόπου....