Γυναίκες της επιστήμης και ιστορικές αδικίες

Οφείλουμε μια αναφορά σε ορισμένες από τις γυναίκες-επιστήμονες επιλεκτικά, λόγω της πρωτοπορίας τους και τιμής ένεκεν για το παράδειγμα και την προσφορά τους.

Η Υπάτια
Η πρώτη αναφορά δε θα μπορούσε παρά να πάει αρκετούς αιώνες πριν, όταν η έννοια επιστήμη δεν υπήρχε όπως τη νοούμε σήμερα. Η Υπατία έζησε τον 4ο αι. Ήταν νεοπλατωνική φιλόσοφος και μαθηματικός. Ήταν η πρώτη γυναίκα δασκάλα φιλοσοφίας στην Αλεξάνδρεια που έγινε επικεφαλής της εκεί σχολής των Πλατωνιστών. Αποτέλεσε πόλο έλξης για τους διανοούμενους της εποχής και ενώ έγραψε πολλά έργα, δε σώζονται παρά μόνο αναφορές για αυτά. Επειδή η δράση της θεωρήθηκε επικίνδυνη για την εξάπλωση του χριστιανισμού, καλλιεργήθηκε κλίμα εναντίον της που οδήγησε στη βίαιη δολοφονία της από τον όχλο ή από ομάδες φανατικών μοναχών. Παρότι η ίδια είχε πολλούς φίλους χριστιανούς, προτίμησε να μείνει πιστή στις αρχαιοελληνικές παραδόσεις. Το μανιασμένο πλήθος την ξεγύμνωσε και τη πετροβόλησε μέχρι θανάτου. Το πτώμα της διαμελίστηκε και κάηκε στην πυρά. Ηθικός αυτουργός θεωρήθηκε ο επίσκοπος της Αλεξάνδρειας Κύριλλος.

Το 17ο με 18ο αιώνα οι γυναίκες δεν επιτρεπόταν να επισκέπτονται εργαστήρια. Μπορούσαν, σε πιο
εύπορες οικογένειες, να παρακολουθούν μαθήματα στο σπίτι μαζί με τους αδερφούς τους. Η Μαρία Σιμπίλα Μέριαν μεγάλωσε στη Γερμανία από Ελβετούς γονείς. Από μικρή έμαθε να ζωγραφίζει, να σχεδιάζει, να αναμιγνύει χρώματα κτλ. Αυτό το καλλιτεχνικό της ταλέντο το αξιοποίησε  αρχίζοντας μια δική της επιχείρηση με υφάσματα, αντί να ακολουθήσει, όπως συνηθιζόταν, το επάγγελμα του συζύγου της. Η συμβολή της στην επιστήμη και μάλιστα στην εντομολογία σχετίζεται με την παρατηρητικότητά της και την ικανότητα να απεικονίζει. Παρακολουθώντας ένα θέμα μη δημοφιλές για την εποχή της, τα έντομα, εξέδωσε το πρώτο της βιβλίο σχετικά με τη μεταμόρφωση των καμπιών σε πεταλούδες και έλαβε θετικές κριτικές, μιας και οικονομικά προσέφερε χρήσιμες πληροφορίες για την καλλιέργεια εντόμων όπως οι μεταξοσκώληκες. Παρ’ όλ’ αυτά, δεν ήταν πρωτοποριακή μόνο ως προς αυτήν της την ενασχόληση. Στα σαράντα της εγκατέλειψε τον άντρα της και έφυγε μαζί με τη μητέρα και τις κόρες της για το Σουρινάμ, ολλανδική αποικία στη  Νότιο Αμερική. Εκεί παρατήρησε, απεικόνισε και εξέδωσε βιβλίο σχετικά με τα ζώα και τα φυτά της περιοχής. Ταυτόχρονα, άσκησε κριτική για τη σκλαβιά των ιθαγενών πληθυσμών και την απάνθρωπη συμπεριφορά των ευρωπαίων. Το έργο της ξεχάστηκε μέχρι τον 20ο αι, οπότε την τίμησαν στη Γερμανία .

Laura Bassi
Δε μπορεί να μη γίνει αναφορά στην πρώτη γυναίκα που έγινε καθηγήτρια Πανεπιστημίου στην Ευρώπη. Πρόκειται για τη Λάουρα Μπάσι, μια Ιταλίδα γόνος εύπορης οικογένειας. Σε ηλικία 21 ετών δίδασκε ανατομία στο Πανεπιστήμιο της Μπολόνια, εξελέγη μέλος της Ακαδημίας Επιστημών το 1732 και την επόμενη χρονιά της δόθηκε η έδρα της Φιλοσοφίας. Παρ’ όλο που η Ιταλία ήταν σχετικά πιο προοδευτική χώρα, δεν ήταν όλα ρόδινα για την Μπάσι. Μητέρα 8 παιδιών, δίδασκε λιγότερες ώρες και πληρωνόταν λιγότερο από τους συναδέλφους της. Η ίδια προσπάθησε επανειλημμένως να αλλάξει αυτή η διάκριση. Έδινε διαλέξεις σχετικά με τη Νευτώνεια φυσική και ήταν από τις πρωτεργάτριες εισαγωγής των σχετικών επιστημονικών εξελίξεων στην Ιταλία. Όταν το 1772 πέθανε ο καθηγητής φυσικής, η Μπάσι έδωσε δικαστική μάχη για να τη λάβει εκείνη. Πράγματι την κέρδισε, αλλά το κατεστημένο αποφάσισε μετά από αυτό να μην επιτρέψει σε άλλη γυναίκα να εισέλθει στο πανεπιστήμιο.

Elizabeth Blackwell
Η Ελίζαμπεθ Μπλάκγουελ είναι η πρώτη γυναίκα γιατρός της Αμερικής. Ενώ 17 ιατρικές σχολές την απέρριψαν, κατάφερε να εισαχθεί και να σπουδάσει στο κολέγιο Τζινίβα της Νέας Υόρκης κατά λάθος. Οι αρχές του Πανεπιστημίου άφησαν την εκλογή της στους φοιτητές, οι οποίοι θεωρώντας ότι επρόκειτο για φάρσα ψήφισαν πλειοψηφικά «ναι». Όταν είδαν τη συμφοιτήτριά τους την κοίταζαν σα να ήταν αλλόκοτη, ενώ ορισμένοι καθηγητές της ζήτησαν να μην παρακολουθεί τα μαθήματα που σχετίζονταν με την αναπαραγωγή. Η Μπλάκγουελ επέμεινε, όμως, και τελικά πήρε το πτυχίο της ως αριστούχος και πρώτη της τάξης της. Απορριπτόμενη από τα νοσοκομεία για την πρακτική της κατευθύνθηκε στο Παρίσι, όπου όπως ανακάλυψε πως οι γυναίκες θεωρούνταν ικανές μόνο ως μαίες. Εν τέλει ίδρυσε δικό της νοσοκομείο για φτωχούς και μαζί με τη Φλόρενς Νάιτινγκεϊλ (γνωστή πρωτοπόρος για τη νοσηλευτική) ίδρυσαν την Ιατρική Σχολή Γυναικών. Η Μπλάκγουελ υπήρξε έμπνευση για μια άλλη πρωτοπόρο της ιατρικής, την Ελίζαμπεθ Γκάρετ Άντερσον. Βρίσκοντας κι αυτή τις πόρτες κλειστές, άνοιξε δικό της ιατρείο στο Λονδίνο με τη βοήθεια του πατέρα της, έχοντας φοιτήσει ως νοσοκόμα και παρακολουθώντας ταυτόχρονα τα μαθήματα ιατρικής. Ίδρυσε κλινικές και νοσοκομεία για τη νοσηλεία των γυναικών. Για πολλά χρόνια ήταν η μοναδική γυναίκα που ήταν μέλος του Βρετανικού Ιατρικού Συλλόγου. Η πολιτική της δράση για τα δικαιώματα των γυναικών την έκαναν την πρώτη γυναίκα δήμαρχο της Αγγλίας.

Το τελευταίο κομμάτι του αφιερώματος αναφέρεται σε δύο γυναίκες που συνέβαλαν στην επιστημονική εξέλιξη του τελευταίου αιώνα, αλλά δεν είχαν εν ζωή την ίδια αναγνώριση. Πρόκειται για τις Μαρί Κιουρί και Ρόζαλιντ Φράνκλιν: η πρώτη είναι ο μοναδικός άνθρωπος που κατάφερε να κερδίσει το βραβείο Νόμπελ δύο φορές, ενώ η δεύτερη πέθανε πριν αναγνωριστεί η προσφορά της.

Για τη Μαρί Κιουρί δε χρειάζονται ιδιαίτερες συστάσεις: πρόκειται για μια επιστήμονα που πέθανε πειραματιζόμενη με τη ραδιενέργεια. Είχε τη στήριξη και το σεβασμό του συζύγου της για την επιστημονική της καριέρα, κάτι που δεν ίσχυε για πολλές άλλες γυναίκες της έρευνας. Το 1903 μοιράστηκε το Νόμπελ Χημείας με τον Πιερ Κιουρί και τον Ανρί Μπεκερέλ, ενώ το 1911 το απέσπασε μόνη της για την ανακάλυψη δύο νέων στοιχείων, του ράδιου και του πολώνιου.

Στον αντίποδα αυτής της αναγνωρισμένης καριέρας βρίσκεται η Ρόζαλιντ Φράνκλιν. Πρόκειται για βιοφυσικό η οποία αφότου σπούδασε στο Κέμπριτζ, εργάστηκε για ένα διάστημα στο Παρίσι κι ύστερα επέστρεψε στο Πανεπιστήμιο Κινγκς του Λονδίνου. Εκεί οι διακρίσεις κατά των γυναικών ήταν αρκετά αισθητές. Παρ’ όλ’ αυτά, η έρευνά της φαίνεται να απέδιδε καρπούς: με χρήση ακτίνων Χ φαίνεται πως ήταν αυτή που βρήκε τη β-δομή του DNA. Εκείνη την εποχή οι Τζέιμς Γουότσον και Φράνσις Κρικ αποφάσισαν να ασχοληθούν ερευνητικά με το DNA συλλέγοντας πληροφορίες από διάφορες ερευνητικές ομάδες. Έτσι παρακολούθησαν μια διάλεξη της Φράνκλιν, αλλά κάποια στοιχεία δεν τα αντέγραψαν καλά. Όταν κάλεσαν επιστήμονες του Λονδίνου να δουν το πρώτο μοντέλο του DNA που είχαν φτιάξει, η Φράνκλιν τους υπέδειξε το στοιχείο που έλειπε. Η φιλοδοξία τους όμως δεν τους σταμάτησε και με συλλογή μερικών ακόμα στοιχείων πήραν την πρωτιά στην επίδειξη της διπλής έλικας του DNA, κάτι που τους έδωσε το βραβείο Νόμπελ μαζί με τον Μωρίς Ουίλκινς, συνεργάτη στο εργαστήριο της Φράνκλιν. Θεωρείται μία από τις μεγαλύτερες αδικίες στο χώρο της επιστήμης.
πηγη